انواع معاملات بورس

دسترسی به اطلاعیه‌های معاملات عمده

انواع معاملات در بورس

مقررات حاکم بر بورس ، انواع معاملات بورس را تعیین و در هر مورد تکالیف و تعهدات طرفین و کارگزاران آنها را مشخص کرده است. معاملات سهام در بورس به سه نوع عادی، عمده و بلوکی تقسیم و به شیوه حراج انجام می شود. خریدار و فروشنده ناگزیرند برای انجام این معاملات بورسی به کارگزار مراجعه نمایند.

۱-معاملات عادی (خرد)

معاملات عادی آن دسته از قراردادها هستند که در تمام روزهای کاری بورس به منظور خرید و فروش سهام منعقد می شوند. معامله خرد عنوانی است که معامله گران و فعالان بازار به این معاملات روزمره اطلاق می کنند و در مقررات چنین عنوانی به کار نرفته است. انجام معاملات عادی مشمول شرایط و مقررات مخصوص به خود می باشد.

الف. تعیین قیمت سهام در بورس

بر خلاف معامله سهام در خارج از بورس که بدون هیچ گونه محدودیتی انجام می شود، برای تعیین قیمت سهام در بورس قواعد محدود کننده ای وضع شده است. قیمت انواع معاملات بورس سهام در بورس بر اساس عرضه و تقاضا تعیین می شود اما دامنه تغییر قیمت، دامنه محدودی است که به پیشنهاد هیات مدیره بورس تعیین می شود و اصطلاحا دامنه نوسان روزانه قیمت نامیده می شود. به موجب بند ۱۸ ماده ۱ آئین نامه معاملات در بورس اوراق بهادار تهران مصوب 1385 شورای بورس، دامنه نوسان قیمت، پایین ترین تا بالاترین قیمتی است که در آن دامنه، طی یک یا چند جلسه رسمی معاملاتی بورس، قیمت می تواند نوسان داشته باشد.

ب. محدودیت حجمی و حجم مبنا در خرید سهام بورس

معیار دیگری که در تعیین قیمت سهام موثر می باشد، حجم مبنا است. حجم مبنا تعداد اوراق بهادار از یک نوع است که هر روز باید مورد داد و ستد قرار گیرد تا کل درصد تغییر آن روز در تعیین قیمت روز بعد ملاک باشد . بورس بر اساس محاسبات ریاضی تعداد سهام هر شرکت که باید در هر روز کاری معامله شود تا قیمت سهام بر آن مبنا تعیین گردد را اعلام می کند. در انواع معاملات بورس تعیین حجم مبنا میزان سرمایه شرکت ها موثر است.

محدودیت حجمی محدودیت دیگری برای بر اصل آزادی قراردادها در معاملات بورس محسوب می شود به این معنی که هر شخص در زمان واحد حق خرید یا فروش بیش از درصد تعیین شده سهام در بورس را ندارد.

ج. پرداخت مبلغ و انتقال سهام در معاملات بورس

پس از وقوع معامله، بحث پرداخت ثمن و دریافت ثمن مطرح می شود.

ماده ۱۱ آیین نامه معاملات بدین منظور مدت سه روز کاری را تعیین کرده است. وجوه مربوط به سهام معامله شده در بورس همراه با وکالت نامه فروش سهام و اصل سهام باید حداکثر تا ۷۲ ساعت از تاریخ معامله بین کارگزاران خریدار و فروشنده رد و بدل گردد. کارگزار فروشنده موظف است تشریفات مربوط به انتقال سهام معامله شده را ظرف ۷۲ ساعت (سه جلسه معاملاتی) از تاریخ معامله انجام داده و سهام را تحویل خریدار نماید.

نقض تعهد در معاملات خرد سهام بورس

اولین شرط مسئولیت قراردادی وجود پیمانی نافذ و الزام آور میان زیاندیده و خوانده دعوا است. هرجا که تعهد ناشی از قرارداد انجام نشود و اجرای مستقیم آن امکان نداشته باشد مسئولیت قراردادی مطرح است.

نقض تعهد در معاملات خرد سهام بورس در روابط خریدار و کارگزار قابل تصور است، به این صورت که ممکن است خریدار وجه را به موقع به کارگزار نپردازد یا اصلا پرداخت نکند.

در روابط بین فروشنده و کارگزار وضعیت بر عکس است یعنی ممکن است کارگزار وجه ناشی از معامله را به مشتری پرداخت نکند. در آراء صادره ملاحظه می شود هرگاه تقصیر کارگزار موجب ورود خسارت به مشتری شده باشد هیات داوری کارگزار را محکوم به جبران خسارت نموده و تعهدی یا تفریط وی مانند هر قرارداد نمایندگی دیگر موجب مسئولیت او شده است.

همچنین در روابط شرکت کارگزاری و سپرده گذاری نیز نقض تعهد و عدم پرداخت به موقع وجوه امکان پذیر است، موضوعی که تسویه معاملات را بسیار بیشتر با مشکل مواجه می کند. چرا که عدم ایفای تعهدات یک کارگزار بر کل پروسه تسویه در بازار اوراق بهادار تاثیر می گذارد و ضمانت اجراهای عادی برای پوشش خسارت ناشی از اقدام کارگزار کفایت نمی کند.

متاسفانه در روابط بین کارگزاران و مشتریان آنها در ایران، قرارداد جامعی که حدود حقوق و تعهدات طرفین را تبیین کند وجود ندارد. صرفا دستور خرید و فروش سهام و فرم هایی که بعضا ناقص و بسیار محدود هستند در روابط بین آنها حاکم است، موضوعی که نه منافع کارگزار را تامین می کند و نه منافع مشتری کارگزاری را، با این حال همین فرم های ناقص، نقش قرارداد را ایفا می کنند.

تنها قرارداد موجود قرارداد عضویت در صندوق تضمین است که در دستورالعمل صندوق تضمین تسویه معاملات بورس اوراق بهادار تهران پیش بینی شده است. هدف از تاسیس این صندوق جلوگیری از بروز بحران ناشی از نقض تعهدات یک عضو بوده است. در این دستورالعمل واژه نکول به جای نقض تعهد به کار رفته و اینگونه تعریف شده است: عدم پرداخت بدهی ناشی از معاملات اوراق بهادار در موعد مقرر در روز تسویه توسط اعضای پایاپای .اما از آنجا که هیچ محدودیت حجمی برای کارگزاران در معاملات سهام وجود ندارد لذا سقف تعهد آنها نامحدود است و صندوق توانایی جبران تمام این موارد را ندارد لذا در ماده ۴ دستورالعمل تضمین پیش بینی شده است که صندوق تضمین حداکثر تا سقف منابع قابل پرداخت خود و در چارچوب مفاد این دستورالعمل نسبت به پوشش نکول اعضا اقدام می نماید.

در صورت نکول عضو در شرایط زیر موضوع توسط شرکت سپرده گذاری مرکزی به مرجع رسیدگی به تخلفات ارجاع می شود:

در صورتی که تامین بدهی نکول شده عضو، بر اساس دستورالعمل از محل منابع صندوق تضمین ممکن نباشد.
در صورتی که بدهی نکول شده عضو بر اساس دستور العمل از محل منابع صندوق پرداخت شده لکن عضو نکول کرده در مهلت های مقرر نسبت به باز پرداخت آن به همراه جریمه تاخیر مربوطه به صندوق تضمین خودداری نماید.
در صورتی که عضو، در یک دوره سه ماهه مرتکب نکول بیش از یک روز کاری شود.

شرکت سپرده گذاری مرکزی جهت وصول مطالبات صندوق تضمین از هر عضو نسبت به طرح دعوی از مجرای کمیته سازش و هیات داوری اقدام می نماید.

۲-معاملات عمده

در بورس تهران معاملات عمده بر اساس تعداد سهام موضوع معامله و سرمایه شرکت تعیین می شوند. مطابق بند ۱۹ ماده ۱ دستورالعمل اجرایی نحوه انجام معاملات در بورس اوراق بهادار تهران :(( معامله عمده ، معامله ای است که تعداد سهام یا حق تقدم قابل معامله در آن، در شرکت هایی که سهام پایه آنها بیش از سه میلیارد عدد است، بزرگتر یا مساوی ۵ درصد باشد.)) به عبارتی با توجه به مبلغ اسمی سهام که صد تومان است در شرکت هایی با سرمایه بیش از سیصد میلیارد تومان، معامله بیشتر از یک درصد سهام و در شرکت هایی با سرمایه مساوی یا کمتر از سیصد میلیارد تومان، معامله بیش از ۵ درصد سهام شرکت در زمره معاملات عمده تلقی می شود. در معاملات عمده دامنه نوسان قیمت و محدودیت حجمی اعمال نمی شود.

بنابراین در معاملات عمده باید حداقل یکی از شرایط زیر وجود داشته باشد:

تعداد سهام مورد معامله، از کل سهام آن شرکت به میزان معینی بیشتر باشد؛
حجم معاملات آن، طی یک دوره معین از کل حجم معاملات بازار بیشتر باشد.

دلیل وضع مقررات خاص برای معاملات عمده، اهمیتی است که عمدتا معامله این تعداد سهام در برنامه کسب و کار شرکت و در نتیجه تصمیم سرمایه گذاران و قیمت سهام دارد. نوعا معاملات این میزان سهام توسط اشخاصی صورت می گیرد که قصد مدیریت شرکت را داشته باشند.

بنابراین با توجه به تاثیر این معاملات نه تنها همه سهامداران باید از چنین معاملاتی مطلع باشند بلکه شرایط رقابت برای تصاحب آن و قیمت معامله با معاملات عادی نیز بایستی تفاوت داشته باشد.

معاملات عمده به دو نوع معاملات عمده ی عادی و معاملات شرایطی تقسیم می شوند؛ در نوع معاملات عادی، نقل و انتقال ثمن و سهام در مدت ۳ روز کاری انجام می شود، اما در معاملات عمده شرایطی، خارج از ساز و کار بورس و یا فرابورس، پرداخت بخشی از وجه به صورت مدت دار انجام می شود.

عدم ایفای تعهدات در معاملات عمده سهام بورس

نحوه ورود خسارت و جبران آن در معاملات عمده با معاملات خرد متفاوت است. این خسارت در سه مرحله قابل تصور است:

۱- نقض تعهد فروشنده پس از انتشار اطلاعیه معامله عمده و قبل از تعیین برنده معامله؛

۲- نقض تعهد خریدار پس از برنده شدن در رقابت و پیش از قطعیت معامله؛

۳- نقض تعهد فروشنده پس از تعیین برنده رقابت و پیش از قطعیت معامله.

نقض تعهد در معاملات بورسی علاوه بر ضمانت اجراهای حقوقی دارای ضمانت اجرای انضباطی نیز می باشد.

۳. معاملات بلوکی

سفارشی که برای خرید یا فروش بخش بزرگی از یک نوع اوراق بهادار ثبت می گردد، معامله ی بلوکی نامیده می شود. در معاملات بلوکی نیز درست مانند معاملات عمده، قواعد مربوط به محدودیت حجمی و محدودیت قیمتی رعایت نمی شود.

در ایران یک بازار مجزا برای انجام معاملات بلوکی ایجاد شده که به آن بازار بلوک گفته می شود و انواع معاملات بورس ساعت شروع و پایان و طول هر جلسه معاملاتی در آن مانند بازار عادی می باشد. به طور معمول، سرمایه گذاران حقوقی وارد معاملات بلوکی می شوند. در معاملات بلوکی، سرمایه گذاران می توانند سهام و حق تقدم قابل معامله ی بورسی را در شرایطی که حجم آن حداقل ۵۰ برابر محدودیت حجم سفارش در بازار عادی و یا ارزش معامله ای آن معادل ۲۰ میلیارد باشد را در این بازار معامله کنند؛ البته در شرایطی که این پیشنهاد مشمول نصاب های معامله عمده نباشد.

انواع معاملات در بازار بورس کدام است؟

برای آن که در بازار بورس به یک سرمایه‌گذار حرفه‌ای بدل شوید لازم است آگاهی خود را نسبت به تمامی اصطلاحات رایج بورس و انواع معاملات موجود در آن بالا ببرید. در این میان گروهی از فعالان بازار سرمایه شاید کم و بیش درباره انواع معاملات در این بازار شنیده‌ باشند اما از فرآیند دقیق و هدف هرکدام از آن‌ها اطلاعات چندانی نداشته باشند. اگر شما هم جزو این گروه هستید بهتر است انواع معاملات بورس در این مقاله با ما همراه باشید زیرا قصد داریم به شرح انواع معاملات در بازار بورس بپردازیم.

انواع معاملات در بورس

انواع معاملات بازار بورس بر اساس مقررات حاکم بر بورس تعیین و در هر مورد تکالیف و تعهدات طرفین و کارگزاران آن‌ها مشخص می‌شود. بنابراین معاملات را در بازار سرمایه می‌توان به طرق مختلف دسته‌بندی کرد. یکی از این روش‌ها، تقسیم‌بندی بر اساس حجم معاملات است. در واقع انواع معاملات بازار بورس بر اساس حجم معاملات به سه دسته زیر تقسم می‌شوند:

1) معاملات عادی (خرد)

به آن دسته از قراردادها که در تمام روزهای کاری بورس به منظور خرید و فروش سهام منعقد می‌شوند، معاملات عادی یا معاملات خرد گفته می‌شود. این عنوان را معامله‌گران و فعالان بازار به تمامی معاملات روزمره در بازار اطلاق می‌کنند و در حقیقت چنین عنوانی در مقررات بورس به کار نرفته است. شایان ذکر است که انجام معاملات عادی، شرایط و مقررات خاص خود و نقض تعهد در این معاملات نیز جرایم مخصوص به خود را دارد. در ادامه به بخشی از قوانین در معاملات خرد اشاره می‌کنیم:

1.1) تعیین قیمت سهام در بورس

در خارج از بورس معامله سهام بدون هیچ گونه محدودیتی انجام می شود اما برای تعیین قیمت سهام در بورس قواعد محدودکننده‌ای وضع شده است. علاوه بر این با وجودی که قیمت سهام در بورس بر اساس عرضه و تقاضا مشخص می‌شود اما دامنه تغییر قیمت در بورس، دامنه محدودی دارد و به پیشنهاد هیئت مدیره بورس تعیین می‌شود که به آن اصطلاحا دامنه نوسان روزانه قیمت انواع معاملات بورس گفته می‌شود. این دامنه نوسان قیمت، پایین‌ترین تا بالاترین قیمتی است که در آن قیمت می‌تواند طی یک یا چند جلسه رسمی معاملاتی بورس، نوسان داشته باشد.

1.2) حجم مبنا در خرید سهام بورس

ملاک بعدی برای تعیین قیمت سهام، حجم مبنا است که عبارت است از تعداد اوراق بهادار موجود در یک سهم که هر روز باید خرید و فروش شود تا معیاری برای تعیین قیمت سهم در روز بعد باشد. برای محاسبه حجم مبنا، میزان درصد تغییر یک سهم در روز را بر اساس محاسبات ریاضی مشخص می‌کنند و قیمت سهام روز آینده بر مبنای آن اعلام می‌شود. البته در تعیین حجم مبنا میزان سرمایه شرکت‌ها نیز نقش به سزایی دارد.

1.3) محدودیت حجمی

محدودیت دیگری که در انواع معاملات بازار بورس وجود دارد محدودیت حجمی است و به این معناست که هر شخص در زمان واحد بیش از درصد تعیین‌شده حق خرید و فروش سهام در بورس را ندارد.

1.4) پرداخت مبلغ و انتقال سهام در معاملات بورس

طبق آیین نامه معاملات پس از وقوع معامله، بحث پرداخت ثمن مطرح می‌شود. وجوه پرداختی به همراه وکالت نامه فروش سهام و اصل سهام، لازم است حداکثر طی مدت سه روز کاری از تاریخ معامله بین کارگزاران خریدار و فروشنده رد و بدل شود. بر طبق این قرار کارگزار فروشنده موظف است تشریفات مربوط به انتقال سهام معامله شده را ظرف ۷۲ ساعت یا سه جلسه معاملاتی، از تاریخ معامله انجام و سهام را تحویل خریدار دهد.

معاملات عمده

در بورس تهران معاملات عمده به معاملاتی گفته می‌شود که تعداد سهام یا حق تقدم قابل معامله در آن، در شرکت‌هایی که سهام پایه آن‌‍‌ها بیش از سه میلیارد عدد است، بزرگتر یا مساوی ۵ درصد باشد. در واقع این معاملات بر اساس تعداد سهام موضوع معامله و سرمایه شرکت تعیین می‌شوند. بخواهیم ساده‌تر بگوییم با توجه به این که مبلغ اسمی سهام صد تومان است در شرکت‌هایی با سرمایه بیش از سیصد میلیارد تومان، معامله بیشتر از یک درصد سهام جزو معاملات عمده قرار می‌گیرند و در شرکت‌هایی با سرمایه مساوی یا کمتر از سیصد میلیارد تومان، معامله بیش از ۵ درصد. نکته دیگر این که در معاملات عمده دامنه نوسان قیمت و محدودیت حجمی اعمال نمی‌شود.

به طور کلی در معاملات عمده باید یکی از شرایط زیر وجود داشته باشد:

یا تعداد سهام مورد معامله، از کل سهام آن شرکت به مقدار معینی بیشتر باشد.
یا حجم معاملات آن، طی یک دوره معین از کل حجم معاملات بازار بیشتر باشد.

به دلیل اهمیتی که معاملات عمده دارند مقررات خاصی برای آن‌ها انواع معاملات بورس در نظر گرفته شده است. معمولا معامله این تعداد سهام در برنامه کسب و کار شرکت‌ها و تصمیم سرمایه‌گذاران و اشخاصی که قصد مدیریت شرکت را دارند در نظر گرفته می‌شود. به همین منظور و با توجه به تاثیر این معاملات، علاوه بر سهامداران، تمامی افرادی که می‌خواهند در یک فضای رقابتی مالک این مقدار سهام باشند باید از چنین معاملاتی مطلع شوند.

انواع معاملات در بازار بورس کدام است

معاملات عمده به دو نوع معاملات عمده عادی و معاملات شرایطی تقسیم می‌شود. در معاملات عمده عادی، نقل و انتقال وجه و سهام طی مدت ۳ روز کاری انجام می‌شود اما در معاملات عمده شرایطی، پرداخت بخشی از وجه به صورت مدت‌دار صورت می‌پذیرد.

همان طور که گفتیم میزان معاملات عمده در بورس، برای شرکت‌هایی که ارزش سهام پایه آن‌ها بیشتر از سه میلیارد ریال است، حداقل یک درصد سهام پایه‌ و برای شرکت‌هایی که ارزش سهام پایه آن‌ها سه میلیارد ریال و یا کمتر است حداقل پنج درصد سهام پایه‌ آن‌ها است اما این میزان برای معاملات فرابورس متفاوت است و در آن محدودیت‌هایی وجود دارد و به این نحو است که برای شرکت‌هایی که سرمایه پایه‌ آن‌ها بیش از یک میلیارد ریال است، بزرگتر یا مساوی یک درصد سرمایه‌ پایه و برای شرکت‌هایی که سرمایه پایه آن‌ها کمتر یا مساوی یک میلیارد ریال است بزرگتر یا مساوی پنچ درصد از سرمایه پایه است.

در معاملات عمده نقض تعهد در معاملات و نحوه ورود خسارت و جبران آن در سه مرحله قابل اجرا است:

نقض تعهد فروشنده بعد از انتشار اطلاعیه معامله عمده و پیش از تعیین برنده معامله
نقض تعهد خریدار بعد از برنده شدن در رقابت و پیش از قطعیت معامله
نقض تعهد فروشنده بعد از تعیین برنده رقابت و پیش از قطعیت معامله

گفتنی است نقض تعهد در معاملات بورسی علاوه بر ضمانت اجراهای حقوقی دارای ضمانت اجرای انضباطی نیز دارد.

معاملات بلوکی

نوع دیگر از انواع معاملات بازار بورس معاملات بلوکی سهم است. سفارشی که برای فروش یا خرید بخش بزرگی از یک نوع اوراق بهادار، مانند سهام یک شرکت ثبت می‌شود، معامله‌ بلوکی نام دارد. معاملات بلوکی با عنوان سفارش‌های بلوکی نیز شناخته می‌شوند.
در معاملات بلوکی همانند معاملات عمده، قوانین مربوط به محدودیت حجمی و محدودیت قیمتی رعایت نمی‌شود. در حقیقت معاملات بلوکی شامل تعداد زیادی از سهام یا اوراق مشارکت است که با یک قیمت تعیین شده بین خریداران و فروشندگان خارج از بورس یا فرابورس انجام می‌شود. البته این موضوع برای کاهش تاثیر چنین معامله بزرگی بر قیمت جاری سهم است. یکی از ابزارهای مهم جهت شناسایی معاملات بلوکی فیلتر معاملات بلوکی انواع معاملات بورس در بورس است که به وسیله آن می توانیم خیلی از تحرکات بزرگ را تشخیص بدهیم.

معاملات بلوکی در ایران یک بازار مجزا دارد که به آن بازار بلوک گفته می‌شود. معمولا سرمایه‌گذاران حقوقی معامله‌گران اصلی در معاملات بلوکی هستند و وارد این بازار می‌شوند. ساعت شروع و پایان و طول هر جلسه معاملات در بازار بلوک مانند بازار عادی است.

شرایط معامله در بازار بلوک قوانین و قواعد خاص خود را دارد. سرمایه‌گذاران در معاملات بلوکی می‌توانند سهام و حق تقدم قابل معامله را به شرطی که حجم آن حداقل ۵۰ برابر محدودیت حجم سفارش یا ارزش آن معادل ۲۰ میلیارد باشد در این بازار معامله کنند. این معاملات به شیوه حراج انجام می‌شوند و برای انجام آن‌ها خریداران و فروشندگان باید به کارگزار مراجعه کنند.

نکته آخر این که اگر قصد مشاهده معاملات بلوکی را دارید باید به سایت مدیریت فناوری بورس مراجعه کنید. در قسمت دیده‌بان این سایت، نمادهایی که کنارشان عدد ۲ نوشته شده است نمادهایی هستند که معامله بلوکی روی آن‌ها صورت گرفته است.

سخن آخر

در تقسیم انواع معاملات در بازار بورس بر اساس حجم معامله، با سه نوع معامله عادی، عمده و بلوکی رو به رو هستیم. تمامی معاملاتی که به طور روزانه در بورس انجام می‌شوند در دسته معاملات خرد یا عادی قرار می‌گیرند. معاملات عمده، معامله شرکت‌هایی با سرمایه‌های هنگفت و معاملات بلوکی سفارشات فروش یا خرید بخش بزرگی از یک نوع اوراق بهاداراست. تمامی انواع معاملات در بازار بورس به صورت حراج انجام می‌شوند و برای انجام آن‌ها لازم است خریدار و فروشنده به کارگزار مراجعه کنند.

انواع معاملات در بورس را بشناسید! (خرد ، عمده و بلوک)

برای سرمایه‌گذاری حرفه‌ای در هر بازاری، آگاهی نسبت به کلیه مفاهیم و اصطلاحات آن، امری ضروری است. فعالان بازار سرمایه کم و بیش درباره انواع معاملات در بازار اوراق بهادار شنیده‌اند؛ اما شاید از فرایند دقیق و هدف هرکدام از انواع آن، مطلع نباشند. در تصویر زیر انواع معاملات موجود در بورس را می‌بینید که در ادامه هریک را شرح خواهیم داد. معاملات بورسی در سه دسته خرد، عمده و بلوک طبقه بندی می‌شوند. ما در این مطلب هرآنچه نیاز است از انواع معاملات در بورس بدانید، جمع آوری کرده‌ایم.

معاملات خرد

معاملات خرد، همان معاملات عادی است، که معمولا توسط سهامداران خرد انجام می‌شوند. سرمایه‌گذار هنگام خرید سهام یک شرکت، باید به ارزش معاملات خرد در آن سهم توجه داشته باشد. ارزش معاملات خرد و حجم نقدینگی وارد شده به بازار، در تصمیم‌گیری برای خرید و فروش سهام کمک می‌کند. فرض کنید، ارزش معاملات روزانه دو الی سه روز متوالی بین 700 تا 800 میلیارد تومان باشد. سهام شرکت‌ها نیز متوسط رو به بالا معامله شوند. چنین شرایطی بیانگر ورود نقدینگی به بازار می‌باشد. توجه داشته باشید که در محاسبات مربوط به ارزش معاملات کل بازار، ارزش معاملات خرد را مبنا قرار می‌دهیم.

ارزش معاملات در بورس چیست؟

مجموع ارزش کل معاملات انجام شده بر روی سهام شرکت‌های بورسی، در یک جلسه معاملات را ارزش معاملات می‌گویند. ارزش معاملات، حجم نقدینگی موجود در بازار را نشان می‌دهد. با بررسی آن می‌توان به زمان مناسب خرید یا فروش سهام پی برد. هنگامی که ارزش کل معاملات بازار افزایش می‌یابد، نقدینگی به آن وارد شده است. برعکس، کاهش ارزش معاملات کل بازار نشانه‌ خروج نقدینگی می‌باشد.

ارزش معاملات خرد بورس

برای بدست آوردن ارزش معاملات خرد، می بایست ارزش معاملات بلوکی بازار را از ارزش معاملات کل کم می‌کنیم. ارزش معاملات کل بازار نیز از حاصلضرب تعداد کل معاملات در حجم کل معاملات بدست می‌آید.

معاملات عمده (کل)

در این نوع معامله حجم قابل توجهی از سهام شرکت مورد معامله قرار می‌گیرد. ویژگی‌ مهم معاملات عمده این است که در آن دامنه نوسان قیمت و محدودیت حجمی اعمال نمی‌شود. معامله‌ای در دسته معاملات عمده قرار می‌گیرد که یکی از شرایط زیر را داشته باشد:

تعداد سهامی که معامله می شود، نسبت به میزان درصد معینی از کل سهام آن شرکت، بیشتر باشد.
حجم معاملات آن، در یک مقطع زمانی مشخص، از حجم کل معاملات بازار بیشتر باشد.

محدودیت ‌های معاملات عمده

شرکت‌ها در انجام انواع معاملات عمده، از محدودیت‌هایی برخوردار هستند. در بورس، شرکت‌هایی که سهام پایه آن‌ها بیش از 3 میلیارد ریال است، حداقل 1% از سهام پایه آن‌ها باید معامله شود. شرکت‌هایی که ارزش سهام پایه آن‌ها مساوی یا کمتر از 3 میلیارد ریال است، حداقل 5% سهام پایه آن‌ها باید مورد معامله قرار گیرد.

در فرابورس برای تعداد سهام یا حق ‌تقدم قابل معامله یک حداقل وجود دارد. محدودیت دیگر در معاملات عمده فرابورس، محدودیت حداقل ارزش سهام جهت انتقال عمده می‌باشد. علاوه بر دو موردی که ذکر شد، از نظر سهام پایه شرکت‌های فرابورسی نیز محدودیت وجود دارد. شرکت‌های فرابورسی که سهام پایه آن‌ها از 1 میلیارد ریال بیشتر است، بیشتر یا مساوی 1% سهام پایه آن‌ها باید معامله شود. شرکت‌هایی که سهام پایه آن‌ها کوچکتر یا برابر با 1 میلیارد ریال است، بیشتر یا مساوی 5% از سهام پایه آن‌ها باید مورد معامله قرار بگیرد.

انواع معاملات عمده در بورس

معاملات عمده خود به دو نوع عادی و شرایطی تقسیم می‌شوند. تفاوت این دو در نحوه انتقال وجه(ثمن) و سهام می‌باشد. در معاملات عمده عادی، انتقال ثمن و سهام ظرف سه روز کاری صورت می‌گیرد. در معاملات عمده شرایطی، بخشی از وجه، خارج از ساز و کار بازار و مدت‌دار پرداخت می‌شود. به بیان ساده در معاملات عمده عادی داد و ستد سهام و مبلغ بین طرفین ظرف سه روز انجام می‌شود؛ اما در معاملات عمده شرایطی، سهام در همان زمان منتقل می‌شود ولی پرداخت بخشی از بهای معامله در طی یک مدت پرداخت خواهد شد.

روش انجام معاملات عمده در بورس اوراق بهادار

معاملات عمده در بورس به دو روش صورت می‌گیرند:

غیرمدیریتی: روش عرضه عمده سهام به روش عادی معاملات و از طریق کارگزاران است. سهامدار حجم بالایی از سهام خود را از طریق کارگزار خود عرضه می‌نماید. قبل از عرضه بین طرفین در مورد حجم معامله، قیمت و زمان معامله توافقاتی صورت می‌گیرد. در این روش خریدار قادر به انتخاب اعضای هیئت مدیره نمی‌باشد.
مدیریتی: در روش دوم، خریداران در پی بدست آوردن مدیریت در شرکت هستند. برای دستیابی به انواع معاملات بورس این هدف حتی گاهی سهم را با قیمت بالاتر از قیمت تابلو، خریداری می‌کنند. در این نوع معامله فروشنده امتیازات خود در شرکت را نیز با فروش سهم واگذار می‌کند. به همین علت سهم گران‌تر از قیمت تابلو عرضه می‌شود تا هر دو طرف معامله نفع ببرند.

مزیت معاملات عمده در بورس

این نوع معاملات دو مزیت نسبت به انواع معاملات به همراه دارند. مزیت اول این که سهامداران عمده و راهبردی به شرکت‌ها و هیات مدیره آن‌ها راه می‌یابند. دیگر مزیت آن فراهم نمودن امکان فروش به صورت نقدی و اقساطی می‌باشد. این امر به کارآفرینان فرصت می‌دهد تا مالکیت بخشی از سهام یک شرکت را بدست بگیرند. از این طریق موجب سهولت در خصوصی‌سازی می‌شود.

دسترسی به اطلاعیه های معاملات عمده

جهت دستیابی به اطلاعات مربوط به معاملات عمده شرکت‌های بورسی باید به سایت tse.ir مراجعه نمود. در تصویر زیر مراحل ورود به اطلاعیه‌های معاملات عمده قابل مشاهده است:

اطلاعات معاملات عمده شرکت‌های پذیرفته شده در فرابورس در سایت ifb.ir قابل مشاهده هستند. مراحل دریافت این اطلاعیه‌ها را در تصاویر زیر دنبال کنید:

در تصویر زیر یک نمونه اطلاعیه معامله عمده، مربوط به شرکت توسعه سرمایه و صنعت غدیر را مشاهده می‌کنید.

تاثیر معاملات عمده در قیمت سهام

در معاملات عمده، شرایط واگذاری و قیمت پایه جهت عرضه، حائز اهمیت می‌باشند. در صورتیکه قیمت پایه‌ای که سهم با آن عرضه می‌شود، با قیمت سهم روی تابلو حداقل 40% اختلاف داشته باشد، یک سیگنال مثبت برای سهام آن شرکت محسوب می‌شود. هرچقدر قیمت پایه با قیمت تابلو اختلاف بیشتری داشته باشد، سیگنالی که صادر می‌کند معتبرتر است. برای درک علت این مسئله به مثال زیر توجه نمایید:

فرض کنید سهمی روی تابلو 2100 تومان و قیمت پایه آن برای عرضه 2800 تومان است. قیمت پایه معمولا به واسطه شرکت‌های تامین سرمایه تعیین می‌شود؛ بنابراین چنین اختلاف قیمتی از نظر سهامداران بیانگر ارزش بنیادی بالای سهام آن شرکت می‌باشد.

معاملات بلوکی (سفارشات بلوکی)

معامله بلوکی سفارشی برای خرید یک بخش بزرگ از اوراق بهادار می‌باشد. در معاملات بلوکی نیز مانند معاملات عمده در مقایسه با معاملات خرد، حجم بالاتری از سهام شرکت‌ها معامله می‌شود. قیمت سهام در این معاملات نسبت به معاملات خرد بیشتر بوده و ساز و کار انتقال ثمن و سهام نیز در آن‌ها متفاوت است. به طور عمده سرمایه‌گذاران حقوقی به معاملات بلوکی وارد می‌شوند.

معاملاتی در حیطه معاملات بلوک قرار می‌گیرند که حجم آن‌ها 50 برابر حجم سفارش در بازار عادی باشد. سفارشی که ارزش معامله‌ای آن 2 میلیارد تومان باشد در بازار معاملات بلوک معامله می‌شود؛ مگر آن که شامل حدنصاب‌های معاملات عمده شود.

معاملات بلوکی پیش از عرضه اطلاع رسانی نمی‌شوند و قبل از روز عرضه از زمان انجام آن مطلع نخواهیم شد. این نوع معاملات به روش حراج ناپیوسته و هر پنج دقیقه یک بار صورت می‌گیرند.

ویژگی ‌های معاملات بلوکی

برخی ویژگی‌ها که منحصر به معاملات بلوکی هستند عبارتند از:

محدودیت حجمی در آن‌ها رعایت نمی‌شود.
محدودیت قیمتی در آن‌ها رعایت نمی‌شود.
بازاری مجزا با نام بازار بلوک دارند.
سفارشاتی قابل اجرا هستند که محدود باشند.
در این بازار استفاده از کد معاملاتی گروهی غیرمجاز است.
دامنه نوسان قیمت در آن مانند بازار عادی(معاملات خرد) می‌باشد.
شروع و پایان و طول جلسه معاملات بازار بلوک با انواع معاملات بازار عادی یکسان است.
در صورت توقف نماد در بازار عادی، نماد در بازار بلوک نیز متوقف می‌شود.
معاملات بلوکی در محاسبه قیمت پایانی و شاخص‌های فرابورس محاسبه نمی‌شوند.
قیمت مرجع روزانه در بازار معاملات بلوک، برابر با قیمت مرجع در بازار عادی است.
برای شرکت‌هایی با ارزش سهام پایه بیشتر از 3 میلیارد ریال، حجم معاملات باید بیشتر یا مساوی نیم و کمتر از 1% تعداد سهام پایه باشد.
برای شرکت‌هایی با ارزش سهام پایه کمتر یا برابر با 3 میلیارد ریال، حجم معاملات باید بیشتر یا مساوی با 1% و کمتر از 5% تعداد سهام پایه باشد.

حجم سفارش معاملات بلوک

محدوده قیمتی سهم بر حداکثر حجم سفارش در بورس تاثیر می‌گذارد. محدودیت‌های حجم سفارشات در خرداد سال 1399 اعمال شده‌اند و ممکن است در آینده نیز تغییر یابند. در ادامه حداکثر حجم سفارش در قیمت‌های مختلف را شرح خواهیم داد:

در رنج قیمت 1 الی 5000 ریال، حداکثر حجم سفارش 400 هزار سهم
در رنج قیمت 5001 تا 10 هزار ریال، حداکثر حجم سفارش 200 هزار سهم
در رنج قیمت 10001 ریال تا 100 هزار ریال، حداکثر حجم هر سفارش 100 هزار سهم
رنج قیمت بیشتر از 100 هزار و یک ریال باشد، حداکثر حجم هر سفارش 50 هزار سهم

در شرکت‌های فرابورسی، تعداد سهام شرکت بر حداکثر حجم سفارش موثر می‌باشد. این محدودیت در حجم سفارش معاملات بلوکی شرکت‌های فرابورسی، در فروردین سال 1399 اعمال شده است. در ادامه حداکثر حجم سفارش را در شرکت‌های مختلف با تعداد سهام متفاوت، شرح خواهیم داد:

تعداد سهام شرکت 100 میلیون سهم یا بیشتر، حداکثر حجم سفارش 200 هزار سهم
تعداد سهام شرکت کمتر از 100 میلیون سهم، حداکثر حجم سفارش 100 هزار سهم

تاثیر معاملات بلوکی در قیمت سهام

گاهی برای روند مثبت بخشیدن به شاخص کل و یا کاستن از اثر منفی آن، در نمادهای مورد نظر معاملات بلوکی انجام می‌شود. برای مثال در سال 1394 انجام معامله بلوکی در سه نماد بانک‌های ملت، تجارت و صادرات سبب افزایش تقاضا برای خرید سهام آن‌ها شد. همانطور که می‌بینید معاملات بلوکی می‌تواند برای بازار سرمایه ابعاد مثبتی به همراه داشته باشد.

معاملات بلوکی چگونه انجام می شوند؟

انجام معاملات بلوکی ساز و کار مخصوص به خود را دارد. این معاملات در سامانه معاملاتی مجزایی ثبت می‌شوند. در تصویر زیر مراحل خرید و فروش به صورت بلوکی، آورده شده است:

کلام آخر

در بین انواع معاملات شرکت‌های بورسی و فرابورسی، نوع دیگری از معامله به نام معاملات کد به کد نیز وجود دارد؛ در آموزشی مجزا به آن پرداخته و تفاوتش با این معاملات را بیان خواهیم کرد. همانطور که ملاحظه کردید نوع معاملاتی که بر روی سهام یک شرکت انجام می‌شود، می‌تواند بر قیمت و روند آن تاثیرگذار باشد. از این رو برای ما فعالین بازار سرمایه، علم نسبت به این موضوع، ضرورت دارد.
سوالات و نظرات خود را راجع به انواع معاملات، در قسمت "دیدگاه‌ها" با ما در میان گذاشته و در کمترین زمان به پاسخ خود دست یابید.

بررسی انواع معاملات در بازار بورس؛ خرد، عمده و بلوکی

انواع معاملات در بورس

در بازار بورس به دلیل وجود ابزارهای سرمایه‌گذاری و روش‌های معاملاتی متنوع، فرصت‌های متعددی برای سرمایه‌گذاری وجود دارد.

در این بازار طیف گسترده‌ای از دارایی‌های فیزیکی و ابزارهای مالی وجود دارند که سرمایه‌گذاران می‌توانند به روش‌های گوناگون از آن‌ها بهره ببرند.

سرمایه‌گذاران و سهامداران برای موفق شدن در سرمایه‌گذاری خود باید با انواع روش‌های معاملات دارایی‌ها در بورس آشنا شوند و بر اساس شرایط خود از روش مناسب استفاده کنند.

احتمالاً همه فعالان بازار با ابتدایی‌ترین شکل معامله سهام و سایر دارایی‌ها که همان ثبت سفارش خرید یا فروش در سامانه‌های معاملاتی کارگزاری‌ها است آشنا هستند.

این روش متداول معامله با نام معاملات خرد شناخته می‌شود. اما در کنار معاملات خرد روش‌های دیگری برای انجام معاملات سهام و اوراق بهادار در بورس وجود دارد که در ادامه با آن‌ها آشنا خواهید شد.

انواع معاملات در بورس

به طور کلی، در بازار بورس تهران 3 نوع معامله وجود دارد که هر کدام ویژگی‌های متفاوتی دارند.

شرایط هر نوع از معاملات توسط سازمان بورس تعریف شده و برای شرکت در این معاملات باید قوانین آن‌ها را رعایت کرد. انواع معاملات در بازار بورس عبارت‌اند از:

معاملات خرد یا عادی
معاملات عمده
معاملات بلوکی

در ادامه با هر کدام از انواع معاملات و ویژگی‌های خاص آن‌ها آشنا خواهیم شد.

1. معاملات خرد (عادی)

منظور از معاملات خرد یا عادی، همان معاملاتی است که معمولاً در روزهای کاری بورس توسط سهامداران خرد بازار انجام می‌شود.

یکی از نکاتی که سرمایه‌گذار هنگام خرید سهام یک شرکت باید به آن توجه کند، ارزش معاملات خرد در آن سهم است.

سرمایه‌گذار با توجه به ارزش معاملات خرد و میزان نقدینگی وارد شده به بازار می‌تواند تصمیم‌های آگاهانه‌تری برای خرید یا فروش سهام بگیرد. مثلاً اگر ارزش معاملات چند روز متوالی بازار بین 650 تا 850 میلیارد تومان باشد، می‌توان گفت که سهام شرکت‌ها هم با حجم متوسط یا بیشتر معامله می‌شوند.

در چنین شرایطی به اصطلاح گفته می‌شود که نقدینگی وارد بازار شده است. لازم به ذکر است که برای محاسبه ارزش معاملات کل بازار، ارزش معاملات خرد را مبنا قرار می‌دهیم.

منظور از ارزش معاملات در بورس چیست؟

ارزش معاملات بیانگر مجموع ارزش کل معاملاتی است که در یک جلسه معاملاتی بر روی سهام شرکت‌های بورسی انجام شده است.

ارزش معاملات می‌تواند به خوبی حجم نقدینگی موجود در بازار را نشان دهد. در واقع، بالا رفتن ارزش کل معاملات بازار نشان دهنده ورود نقدینگی به بازار و در سوی مقابل، کاهش ارزش معاملات کل بازار نشان می‌دهد که نقدینگی از بازار خارج شده است.

معامله‌گران هوشیار می‌توانند با توجه به ارزش معاملات زمان‌های مناسب خرید یا فروش سهام را شناسایی کنند.