ارزش پول چگونه تعیین می‌شود؟

پیش‌بینی صندوق‌ بین‌المللی پول از نرخ تورم ایران در 2 سال آینده

صندوق بین‌المللی پول در تحلیلی جامع از تمامی عوامل تعیین‌کننده نرخ تورم در کشورمان طی دو دهه گذشته راهکارهایی را برای حل این مشکل ارائه داد.

این صندوق در مقاله‌ای به بررسی عوامل تعیین کننده تورم در ایران و سیاست‌های اتخاذ شده برای مهار آن پرداخته و نوشته است تورم بالا و جهنده یکی ازمشکلات اقتصادی و اجتماعی بی‌پایان در ایران بوده است که به گسترش فقر و تشدید تنش‌های اجتماعی در این کشور کمک کرده است. سیاست‌گذاران برای مهار مؤثر این مشکل در ابتدا باید عوامل موجد آن را بشناسند.

این مقاله سعی دارد عوامل کوتاه‌مدت و بلندمدتی که طی دو دهه گذشته نرخ تورمدر ایران را تعیین کرده‌اند شناسایی کند.

تحقیقات ما نشان می‌دهد رشد نقدینگی فقط در بلندمدت باعث رشد تورم می‌شود اما کاهش ارزش پول ملی، کسری مالی دولت و تحریم‌ها هم در کوتاه‌مدت و هم در بلندمدت باعث رشد تورم می‌شوند. رفع تحریم‌های تجاری و مالی می‌تواند به افزایش ارزش ریال کمک شایانی کند. در صورت عدم رفع تحریم‌ها، کسری بودجه دولت باید به نحوی تنظیم و تعدیل شود تا تورم مهار گردد. البته این کار باید به‌تدریج انجام شود تا روند احیای اقتصاد ضربه نخورد. در میان‌مدت، می‌توان با تقویت چارچوب‌های ضد تورمی به سمت مهار پایدار تورم حرکت کرد.

محاسبه کاهش ارزش پول رایج باید بر مبنای شاخص بانک مرکزی محاسبه گردد.

خانه / نمونه آراء دعاوی خانواده / نظریه های مشورتی / نظریه های مشورتی مهریه / محاسبه کاهش ارزش پول رایج باید بر مبنای شاخص بانک مرکزی محاسبه گردد.

محاسبه کاهش ارزش پول رایج باید بر مبنای شاخص بانک مرکزی محاسبه گردد.

تاریخ نظریه : 1396/03/22
شماره نظریه: 674/96/7

استعلام:

کاهش ارزش ثمن در معاملات اموال غیر منقول مانند زمین و یا ساختمان چگونه سنجیده می شود؟ 1- آیا ثمن معامله با شاخص تورم اعلامی از سوی بانک مرکزی مانند مهریه و چک محاسبه و حکم به پرداخت ما به التفاوت می شود ؟یا اینکه با تعیین کارشناس قیمت فعلی مبیع برآورد و ما به التفاوت آن با میزان ثمن معامله علاوه بر ثمن معامله مورد حکم قرار می گیرد نیک مستحضرید که تفاوت دو رویه مذکور با توجه به نوسانات قیمتها گاهاً خیلی فاحش و قابل توجه است.

نظریه مشورتی اداره کل حقوقی قوه قضاییه:

با توجه به اینکه رأی وحدت رویه شماره 733 مورخ 15/7/1393 دیوانعالی کشور، ناظر به ثمن معامله است که حسب سوابق مربوط ثمن وجه نقد بوده، بنابراین محاسبه کاهش ارزش پول رایج باید با توجه به ماده 522 قانون آیین دادرسی در امور مدنی بر مبنای شاخص بانک مرکزی محاسبه گردد.

توسط وکیل پایه یک دادگستری تهران | 2021-03-24T13:52:35+04:30 مارس 24th, 2021 | دسته بندی ها: نظریه های مشورتی مهریه |

کاهش روند تورم چگونه اتفاق می‌افتد؟

صندوق بین‌المللی پول اعلام کرد: تورم بالا و جهنده یکی از مشکلات اقتصادی و اجتماعی بی‌پایان ایران است که موجب گسترش فقر و تشدید تنش‌های اجتماعی شده.

صندوق بین‌المللی پول (IMF) در برآورد جدید خود از اقتصاد ایران به بررسی عوامل تعیین‌کننده تورم و چگونگی مهار آن پرداخته است. در این گزارش، تورم بالا و جهنده یکی از مشکلات اقتصادی و اجتماعی بی‌پایان ایران معرفی شده که موجب گسترش فقر و تشدید تنش‌های اجتماعی شده است.

کنکاش در آمار و ارقام ارائه شده در گزارش IMF حکایتگر این موضوع است که در صورت ادامه کسری بودجه و کاهش ارزش پول ملی ایران، رشد تورم طی دو سال آینده به طول می‌انجامد. این نهاد بین‌المللی پولی نرخ تورم را بیش از ۵۰ درصد پیش‌بینی کرده است. البته برای کاهش این شاخص شرط و شروطی را مطرح شده است؛ از جمله لغو تحریم‌ها، تثبیت نرخ ارز و افزایش صادرات نفت. بر اساس حساب و کتاب صندوق بین‌المللی پول، اگر صادرات نفت به دو میلیون بشکه برسد، تورم به زیر ۱۰ درصد می‌رسد. ارقامی که با تحلیل شرایط فعلی اقتصاد ایران، فعلا دور از دسترس به نظر می‌آیند.

صندوق بین‌المللی پول در مهرماه امسال، تورم سال‌های ۲۰۲۲ و ۲۰۲۳ را حدود ۴۰ درصد پیش‌بینی کرده بود. گزارش فروردین ماه این نهاد نرخ‌های کمتری یعنی ۳۲.۳ و ۲۷.۶ را برای این دو سال تخمین زده بود. پیش‌تر، گزارش بانک جهانی نیز نشان می‌داد که به دلیل کاهش رشد فعالیت اقتصادی جهان، تورم هم بالاتر از چیزی خواهد بود که در چند دهه اعلام شده است.

طبق تحقیقات جدید صندوق بین‌المللی پول، رشد نقدینگی فقط در بلندمدت باعث رشد تورم می‌شود اما کاهش ارزش پول ملی، کسری مالی دولت و تحریم‌ها هم در کوتاه‌مدت و هم در بلندمدت باعث رشد تورم می‌شوند. رفع تحریم‌های تجاری و مالی می‌تواند به افزایش ارزش ریال کمک شایانی کند. در صورت عدم رفع تحریم‌ها، کسری بودجه دولت باید به نحوی تنظیم و تعدیل شود تا تورم مهار شود. البته این کار باید به‌تدریج انجام شود تا روند احیای اقتصاد ضربه نخورد. در میان‌مدت، می‌توان با تقویت چارچوب‌های ضد تورمی به سمت مهار پایدار تورم حرکت کرد.

عوامل بروز تشدید تورم در ایران

IMF به عوامل بروز تشدید تورم در ایران هم اشاره کرده است. بر اساس این گزارش، تورم پدیده‌ای پولی است چه در کوتاه‌مدت و چه در بلندمدت. مولفه‌های بیرونی نیز در کنار نقدینگی بر نرخ تورم تاثیر دارند که از جمله این مولفه‌ها عبارتند از نرخ ارز، قیمت کالاهای وارداتی و تحریم‌ها. تاثیر تحریم‌ها بلندمدت اما تاثیر نرخ ارز بر تورم کوتاه‌مدت است. علاوه بر سیاست‌های پولی، تحریم‌ها با بالا بردن نرخ دلار و افزایش کسری بودجه به رشد تورم کمک می‌کنند. همچنین، قیمت حامل‌های انرژی نیز بر تورم تاثیر دارد.

پیش‌بینی صندوق از نرخ تورم ۲ سال آینده

صندوق بین‌المللی پول در پیش‌بینی تورم در دو سال آینده نیز آورده است: بر اساس الگوهایی که از بررسی روندهای تاریخی تورم در ایران به دست آورده‌ایم پیش‌بینی می‌کنیم نرخ تورم در این کشور طی دو سال آینده به رشد خود ادامه خواهد داد. پیش‌بینی می‌شود نرخ تورم بالای ۵۰ درصد باقی بماند و این در حالی است که کسری بودجه بالا و ریال ضعیف را شاهد خواهیم بود. این پیش‌بینی غیرمشروط و بر اساس روندهای تاریخی ارائه شده است.

شرط و شروط صندوق برای کاهش نرخ تورم

بر اساس این گزارش، اما اگر بخواهیم پیش‌بینی مشروط از نرخ تورم در ایران داشته باشیم و بهبود شاخص‌های مالی را در نظر بگیریم آنگاه می‌توان انتظار داشت نرخ تورم در ایران طی دو سال آینده به زیر ۲۰ درصد برسد، البته به هزینه تولید ناخالص داخلی غیرنفتی این کشور. اگر هیچ افزایشی در کسری مالی اسمی را شاهد نباشیم و پایه پولی تنها ۱۰ درصد افزایش یابد می‌توان به تحقق این پیش‌بینی امیدوار بود و حتی ممکن است شاهد تک‌رقمی شدن تورم باشیم البته ضربه سنگین‌تری به اقتصاد غیرنفتی وارد می‌آید.

بر اساس پیش‌بینی‌های مشروط، اگر ارزش ریال افزایش یابد یا شاهد کاهش تحریم‌ها باشیم نرخ تورم تا حد زیادی کاهش می‌یابد و رشد بخش غیرنفتی اقتصاد افزایش می‌یابد. چنانچه هیچ کاهشی در ارزش ریال رخ ندهد و صادرات نفت به میزان ۲۰ درصد در هر یک از سه‌ماهه افزایش یابد و از یک میلیون بشکه در روز به ۲ میلیون بشکه در روز طی یک سال برسد می‌توان انتظار داشت که نرخ تورم به حدود ۱۰ درصد کاهش یابد. در این شرایط، رشد بخش غیرنفتی اقتصاد نیز کاهش نخواهد یافت و حتی ممکن است افزایش هم پیدا کند.

کاهش پایدار نرخ تورم مستلزم چیست؟

این تحقیق، کاهش پایدار نرخ تورم را نیز مستلزم تغییر اساسی در سیاست‌های مالی، پولی و انجام اصلاحات ساختاری می‌داند. در حالی که رفع تحریم‌ها با ثبات بخشیدن به نرخ ارز و تسهیل اجرای اصلاحات سخت اقتصادی می‌تواند به کاهش سریع‌تر تورم کمک کند باید گفت در شرایط بقای تحریم‌ها نیاز بسیاری ضروری‌تری به اجرای این‌گونه اصلاحات احساس می‌شود. این اصلاحات باید به‌تدریج انجام شود.

راهکار کوتاه‌مدت

در کوتاه‌مدت، کاهش کسری بودجه و اتخاذ سیاست پولی انقباضی شامل حذف یارانه‌های انرژی، یارانه‌های ارزی و کنترل نرخ بهره با انتقال هدفمند به خانوارهای کم‌درآمد موثرترین سیاست برای کاهش تورم به حساب می‌آید.

راهکار میان‌مدت

در میان‌مدت نیز تقویت چارچوب‌های ضد تورمی می‌تواند به اثربخشی سیاست‌های پولی برای کاهش پایدار تورم کمک کند. انجام اصلاحات ساختاری برای جلب مشارکت بخش خصوصی و تنوع‌بخشی به اقتصاد از طریق افزایش رقابت و نظام‌مند کردن محیط کسب و کار نیز می‌تواند در حذف عوامل بلندمدت موجد تورم در ایران موثر واقع شود.

قیمت طلا - قیمت طلای ۱۸عیار

استفاده از بخش نرخ طلا و سکه تنها با ذکر منبع به صورت www.forsatnet.ir بلامانع است.

قیمت طلای ۱۸ عیار در بازار امروز تهران 1401/08/22

قیمت طلا افزایش یافت

به گزارش خبرنگار فرصت امروز قیمت هر گرم طلای 18 عیار در بازار امروز تهران به 14,850,000 ریال رسید که نسبت به روز گذشته 50,000 ریال افزایش را نشان می دهد. قیمت طلای 24 عیار نیز با افزایش 100,000 ریالی نسبت به روز گذشته به 19,800,000 ریال رسید. قیمت هر مثقال طلا امروز در بازار تهران نیز 64,450,000 ریال بود که در مقایسه با روز گذشته 400,000 ریال افزایش را نشان می دهد.

قیمت سکه

قیمت سکه طرح جدید امروز 160,350,000 ریال بود که نسبت به دیروز ارزش پول چگونه تعیین می‌شود؟ 550,000 ریال افزایش قیمت داشت. سکه بهار آزادی نیز 152,500,000 ریال معامله شد. بر اساس همین گزارش قیمت نیم سکه نیز به 88,500,000 ریال ، ربع سکه به 58,500,000 ریال و سکه گرمی نیز به 33,000,000 ریال رسید.

قیمت جهانی طلا

بر اساس گزارش رویترز قیمت جهانی طلا امروز به 1771.42 دلار برای هر اونس رسید که نسبت به روز گذشته تغییر قیمت نداشت. قیمت هر اونس نقره نیز به 21.71 دلار رسید.

قیمت طلا امروز در بازار جهانی-هر انس

قیمت روز طلا در بازار امروز تهران-هر مثقال

قیمت طلای 18 عیار در بازار امروز تهران

قیمت هر گرم طلای 24 عیار در بازار امروز تهران

قیمت امروز هر انس نقره

نرخ سکه طرح قدیم

نرخ سکه طرح جدید

قیمت روز نیم سکه

قیمت امروز ربع سکه

نرخ سکه یک گرمی

راهنمای عیار طلا

شما در باره عیار طلا چه می دانید؟ وقتی می خواهید طلا بخرید به عیار طلا توجه می کنید؟ فرق طلای 18عیار با 21 عیار یا 24 عیار چیست؟ چرا قیمت طلای ۱۸عیار با قیمت طلای ۲۴ عیار متفاوت است؟ قیمت هر گرم طلای 18 عیار چگونه تعیین می شود؟ برای اینکه بدانید طلا گرمی چنده امروز چه منابعی را باید چک کنید؟

آیا می دانید طلایی که از معدن استخراج می شود آن قدر نرم و لطیف است که هر کس می تواند با ارزش پول چگونه تعیین می‌شود؟ ناخن نام خود را روی آن بنویسد؟ در گذشته های دور به دلیل همین نرمی و حالت پذیری طلا را به دندان می گرفتند تا عیار آن را بسنجند. امروزه قهرمانان ورزشی نیز بنا به همان عادت قدیم وقتی مدال طلا را بر گردن می آویزند آن را به دندان می گیرند تا بگویند آنچه کسب کردند واقعا طلاست.

مدال های طلایی که قهرمانان ورزشی بر گردن می‌آویزند طلای صددرصد خالص نیست بلکه مخلوطی از طلا و نقره است اما بنابه یک رسم دیرینه هم چنان ورزشکاران مدال را به نشانه اینکه طلای ناب است به دندان می گیرند.

طلا با فلزات دیگر مخلوط می شود؟

چگونه وقتی طلا به دست ما می رسد مثل فلزات دیگر سفت و سخت می شود؟ طلای استخراج شده از معدن را ابتدا به صورت شمش در می آورند اما به دلیل نرم بودن نمی توان از آن برای ساختن زیور آلاتی مثل گردن بند، گوشواره یا النگو استفاده کرد برای این که به دلیل انعطاف پذیری زیاد قابلیت شکل گیری ندارد و با کوچکترین ضربه ای حالت خودش را از دست می دهد. به همین دلیل شمش‌های طلای خالص را هنگام ذوب، با فلزات دیگری مثل نقره، مس و برنج مخلوط می‌کنند و فلزی که به دست می‌آید درصدی طلا و درصدی فلزات دیگر است.

همچنین علاوه بر فلز مس، نقره و برنج فلزات دیگری مانند پلاتین و رودیوم را نیز با طلا ترکیب می‌کنند تا هم عیار طلای خام را طبق استانداردها کم کنند و هم با استفاده از فلزات سفید رنگ، رنگ طلاهای زرد را سفید کنند.

شاید گاهی دیده باشید که رنگ طلای آب شده زرد کامل نیست و امکان دارد بعضی قسمت هایش سیاه، مسی، سبز یا مایل به نقره‌ای باشد.زیرا برای ایجاد مقاومت، طلای خالص با فلزات دیگر آمیخته شده است. اما آیا با این کار ارزش طلا کاهش پیدا می کند؟ پاسخ منفی است. طلا ارزش خود را حفظ می کند اما عیار آن تغییر می کند.

عیار طلا به شما می گوید که چند درصد از طلای شما با فلزات دیگر مخلوط شده است.

عیار طلا در کشورهای مختلف

عیار طلا در هر ارزش پول چگونه تعیین می‌شود؟ کشور تعریف خاص خودش را دارد. عیار کامل طلا در برخی کشورها 24 است و هر چه قدر با فلزات بیشتر مخلوط شود از این عدد کم می شود. طلای 24 عیار در ایران یعنی طلای ناب و خالص. در کشور ما پایین‌تر از عیار 18 نداریم و عیارهای 18،21،22معمول و مرسوم است. قیمت طلا و زیورآلات ساخته شده در ایران نیز بر اساس همین قیمت طلای 18عیار تعیین می شود. البته در شهر یزد از طلای 20 عیار و در استان‌های جنوبی کشور نیز از طلای 21 و 22 عیار استفاده می‌کنند.

البته در ایران و بسیاری از کشورها نمایش عیار برای طلای خالص با عدد ۱۰۰۰ است. صد البته هیچگاه طلایی با این عیار نخواهید دید چون شمش‌ها با عیار ۹۹۹٫۹ معامله می‌شوند و ۰٫۰۱ درصد ناخالصی احتمالی در نظر می‌گیرند.

اگر مبنای عیار را با عدد 1000 محاسبه کنیم. عیار طلا در ایران 750 است. یعنی 75 درصد آن طلا است. بنابراین النگو و انگشتر و گوشواره ای که در ویترین طلافروشی های ایران می بینید با همین عیار سنجیده می شود. فاکتورهای خرید طلا شما نیز بر مبنای عیار 750 یا همان 18 عیار محاسبه می شود. البته به انگلیسی 18k می‌نویسند و حرف k مخفف karat به معنی عیار است. در کشورهای جنوب اروپا و مدیترانه نیز عیار طلا 18 است.

در کشورهای عربی عیار طلاهای ساخته شده بالاتر از 875 است که به همان عیار 21 مشهور است. اما در کشورهای اروپایی عیار زیورآلات آنها پایین است. در انگلیس و آلمان عیار طلا 9 است. در آمریکا عیار طلا 14 است. اما در شبه قاره هند عیار طلا 22 است. این راه هم در مورد عیار بدانید که کلمه خط هم به عددهای عیار می‌گویند. مثلا ۷۴۸ دو خط از ۷۵۰ کمتر است.

سکه های طلا چه عیاری دارند ؟

سکه‌های بهارآزادی اعم از تمام سکه، نیم‌سکه و یا ربع‌سکه، توسط بانک مرکزی، با عیار ۹۰۰ یا 21.6 ضرب می‌شوند یعنی ۱۰۰ خط کمتر از طلای خالص. بنابراین سکه های بهار آزادی نیز طلای خالص نیست وگرنه باید کاملا نرم و انعطاف پذیر می بودند.

طلا 18 عیار را چند می خرند؟

قیمت طلا به عیار آن بستگی دارد. بنابراین هر چه قدر عیار طلا بالاتر باشد قیمت آن نیز بالاتر است. اما این را بدانید طلایی که شما از طلافروشی های ایران می خرید عموما طلای 18عیار است اما اگر روزی قصد فروش آن را داشتید طلافروش در بهترین حالت با عیار 740 طلای شما را می خرد یعنی 1.3 درصد زیر قیمت یک گرم طلای 18 عیار و گاهی نیز حتی با عیار 735 و یا کمتر از شما طلای کهنه و دست دوم را می خرد. زیرا طلا فروشان معتقدند که چون طلای دست دوم و استفاده شده، ضرب دیده و گاه شکسته و کثیف شده و جرم گرفته عیار آن کمتر از 750 می‌باشد.

حباب قیمت سکه چیست؟

اصطلاح حباب قیمت سکه در خبرها بسیار شنیده می شود و برای مردم و افراد غیر تخصصی همواره این پرسش وجود دارد که منظور از این اصطلاح دقیفا چیست. همانطور که می دانیم یک سکه معادل 8.133 گرم طلا وزن دارد و عیار طلای بکار رفته در آن نیز عیار 900 یا همان طلای 24 عیار است. در این شرایط بدیهیست اگر قیمت جهانی طلا را ضربدر وزن سکه کنیم به ارزش دلاری طلای این سکه می رسیم که به آن ارزش واقعی یا ارزش تئوریک سکه می گویند. برای بدست آوردن قیمت ریالی کافیست قیمت دلار را به ریال در عدد مربوطه ضرب کنیم تا به ارزش واقعی که در واقع همان ارزش وزن طلای بکار رفته در ساخت یک سکه است را بدست بیاوریم. البته معمولا 5000 تومان تا 7000 تومان نیز به عنوان حق ضرب سکه به عدد مربوطه اضافه می کنند.

برای روشنتر شدن موضوع یک مثال ارائه می شود. فرض کنید قیمت جهانی طلا 1500 دلار برای هر انس(۳۱٫۱۰۳۴۷۶۸ گرم) باشد. یعنی قیمت هر گرم طلای 24 عیار برابر خواهد بود با 48.23 دلار. اگر این عدد را در 8.133 وزن طلای یک سکه ضرب کنیم به قیمت 392.254 دلار می رسیم. حال اگر قیمت روز دلار را 11000 تومان در نظر بگیریم، قیمت تئوریک یک سکه برابر 4321794 تومان می شود(7000 تومان حق ضرب سکه اضافه کردیم).

اما در برخی اوقات قیمت سکه از این رقم بیشتر است. به این دلیل که عرضه و تقاضای سکه تغییر می کند. مثلا به دلیل مناسبتها و یا در شرایط تورمی که افراد می خواهند ارزش پول خود را حفظ کنند. یا در شرایطی که افراد پیش بینی می کنند قیمت جهانی طلا در آینده افزایش خواهد یافت و یا پیش بینی می کنند قیمت دلار در آینده قرار است افزایش یابد اقدام به خرید سکه می کنند و این افزایش تقاضا منجر به افزایش قیمت سکه در بازار می شود. در این شرابط اصطلاحا گفته می شود قیمت سکه دارای حباب است.

برخی از کارشناسان اختلاف بین قیمت تئوریک سکه و قیمت بازار را حباب سکه می دانند.

اما یک ارزش دیگر هم به نام ارزش ذاتی سکه وجود دارد که برخی از کارشناسان اختلاف بین قیمت ذاتی سکه و قیمت بازار را حباب سکه می دانند. این افراد اعتقاد دارند ارزش ذاتی قیمت سکه برابر است با ارزش فعلی پیش بینی قیمت سکه در آینده(مثلا 6 ماه دیگر). به اعتقاد این گروه وقتی افراد پیش بینی می کنند قیمت جهانی طلا در 6 ماه آینده افزایش می یابد و یا قیمت دلار زیاد می شود باید قیمت سکه را در 6 ماه آینده بر اساس این پیش بینی محاسبه کرد و ارزش فعلی آنرا بر مبنای یک نرخ تنزیل مثلا 24 درصد در سال بروز کرد. به این عدد ارزش ذاتی سکه گفته می شود و تفاوت بین ارزش ذاتی سکه و قیمت بازار را حباب سکه در نظر می گیرند.

ارزش پول ایران در ٤٠ سال اخیر | مهم‌ترین شوک‌های ارزی پس از انقلاب | زمانی که ریال جزء ۱۶ ارز برتر جهان بود

متغیرهای متعددی در سال‌های اخیر باعث به عقب رانده شدن ارزش ریال شده‌اند. در این گزارش روند کاهش ارزش پول ملی طی سال‌های بعد از پیروزی انقلاب و عوامل موثر بر آن بررسی شده و راهکارهای موجود برای تقویت آن نیز برشمرده شده است.

به گزارش همشهری آنلاین به نقل از ایسنا، تمایل شهروندان عادی به نگهداری دلار ممکن است در نگاه اول عجیب باشد اما توجه به روند بلندمدت، ما را به این نتیجه می رساند که ممکن است حق با آن ها باشد.

مهم ترین شوک های ارزی پس از انقلاب

به دنبال وقوع انقلاب در سال ۱۹۷۸ میلادی (١٣٥٧ خورشیدی) ارزش ریال که زمانی جزو ۱۶ ارز برتر جهانی توسط صدوق بین المللی پول معرفی شده بود در برابر دلار رو به کاهش رفت. ١٠ سال بعد در سال ۱۹۸۸ میلادی ( سالی که جنگ بین ایران و عراق به پایان رسید) ارزش دلار با رشد ۲۰ درصدی نسبت به سال قبل آن به ۱۲۰۰ ریال رسید و پس از آن نیز روند کاهش ارزش پول ملی متوقف نشد؛ تا جایی که در شوک ارزی مهم بعدی و در سال ۱۹۹۵ میلادی (١٣٧٤ خورشیدی) هر دلار با ۵۴ درصد افزایش نسبت به سال قبل به ۴۰۳۰ ریال رسید. در سال ۲۰۰۹ میلادی (١٣٨٨ خورشیدی) ارزش دلار برای نخستین بار از ۱۰ هزار ریال نیز عبور کرد و تنها سه سال طول کشید تا دلار سه برابر شود و به ازای ۳۸۰۰۰ ریال مبادله شود.

دوران طلایی (۲۰۱۳-۲۰۱۶)

روند مثبت مذاکرات هسته ای و بازگشت امید به جامعه در خصوص آینده کمک زیادی به آرام شدن فضای بازارها کرد. طی این سال ها اقتصاد ایران نرخ های رشد بالا، تورم کم و بازار ارز باثباتی را تجربه کرد. شکی نیست که برجام در این دوره نقشی کلیدی را ایفا کرد و نه تنها ارزش دلار در مجموع این سال ها بالا نرفت که در برابر ریال کاهش نیز پیدا کرد. ( نرخ دلار از ۳۶۰۰۰ ریال در سال ۲۰۱۳ به ۳۴۲۵۰ ریال در سال ۲۰۱۶ کاهش پیدا کرد)

آن طور که داده های بانک جهانی نشان می دهد، اقتصاد ایران درسال ۲۰۱۶ میلادی (١٣٩٥ خورشیدی) به نرخ رشد ۱۳.۳۹۶ درصدی دست یافت و تورم تا ۷.۲۴۵ درصد پایین آمد. در مقام مقایسه، در سال ۲۰۱۹ میلادی (١٣٩٨ خورشیدی) اقتصاد ایران ۱۰.۹ درصد کوچک شد و تورم ۳۰.۹۰۷ درصدی به ثبت رسید.

سال های اخیر

در ۱۴ ژوییه ۲۰۱۵ پس از دو سال مذاکره، ایران و قدرت های جهانی توافق جدیدی را امضا کردند. مزیت اصلی توافق برای ایران، رها شدن اقتصاد این کشور از فشار سنگین تحریمی بود. خبر برجام آثار (مثبت) خود را روی بازارها گذاشت اما در سال ۲۰۱۸ و به دنبال خروج آمریکا از توافق، ریال کاهش دیگری را تجربه کرد. به دنبال انتخابات ۲۰۱۶ آمریکا و اتخاذ رویکرد موسوم به فشار حداکثری توسط دونالد ترامپ، ارزش ریال مجددا رو به کاهش رفت. در سال ۲۰۱۸ نرخ هر دلار (در بازار غیررسمی) به ۱۵۰ هزار ریال رسید. علاوه بر کارزار فشار حداکثری آمریکا، تصمیم کارگروه ویژه اقدام مالی یا FATF در بر گرداندن ایران به فهرست اقدامات متقابل، پیامدهای ویروس کرونا روی کسب و کارها و روش های تامین مالی کسری بودجه دولت به کاهش بیشتر ارزش ریال منجر شد.

عملکرد ریال و ارزهای همسایه ( بازه زمانی ۲۰۱۵ تا ۲۰۲۰)

سیستم شناور ارزی یا نرخ ثابت: کدام بهتر است؟

همان طور که در بالا نشان داده شد، عربستان و امارات در سال های اخیر نوسان بسیار کمی را در بازار ارز خود تجربه کرده اند. چرا؟ یک دلیل اصلی این است که این کشورها ارزش پول خود را به دلار پیوند زده اند و در نتیجه می توانند نسبت به داشتن یک ارز نیرومند مطمئن باشند. در جهان امروز، دو سیستم ارزی عمده وجود دارد: سیستم نرخ شناور و نرخ ثابت. در سیستم ثابت، بانک مرکزی ارزش پول خود را به یک ارز یا دارایی خارجی دیگر متکی می کند ( معمولا به دلار آمریکا) و این نرخ برابری را به عنوان نرخ رسمی ارز حفظ می کند. از سوی دیگر در سیستم شناور، نرخ ارز توسط مکانیزم عرضه و تقاضا در بازار ارز تعیین می شود.

دلیل اصلی انتخاب سیستم نرخ ارز ثابت، ثبات در آن است. با این شیوه اقتصاد پیش بینی پذیرتر است و سرمایه گذاران سرمایه بیشتری را روانه اقتصاد می کنند. هم چنین به سیاست گذار این امکان داده می شود تا دستیابی به نرخ پایین تری از تورم را هدف گذاری کند. در عین حال هر زمان که سرمایه گذاران احساس کنند ارزش پول ملی اشباع شده است ( نرخ برابری ارز کمتر از چیزی است که باید باشد) تا حد امکان خواهان خرید ارز می شوند. این اتفاق در ایران ارزش پول چگونه تعیین می‌شود؟ نیز افتاد. از نظر سرمایه گذاران نرخ ارز ثابت ۴۲۰۰۰ ریالی ( ارز ۴۲۰۰ تومانی) غیرمنطقی بود و در نتیجه تقاضای شدید برای تبدیل ریال به دلار، شکاف نرخ ارز در بازار رسمی و غیررسمی (آزاد) را روز به روز بیشتر کرد.

در طرف مقابل اما، سیستم ارز شناور به دولت ها این امکان را می دهد تا به طور متناوب و در شرایط خاص در نرخ ارز بازنگری کنند. طرفداران و مخالفان زیادی برای هر دو نظام ارزی وجود دارد اما در مجموع می توان گفت کشورها به صورت کلی نرخ ارز ثابت را ترجیح می دهند (البته نه همیشه). با توجه به این مساله که در سیستم نرخ ارز ثابت نیاز به داشتن ذخایر ارزی بالایی است، خیلی از کشورها قابلیت اتخاذ این روش را ندارند. سیستم ثابت هم چنین انگیزه صادرکنندگان را در بلندمدت کاهش می دهد و در نتیجه می تواند در یک افق طولانی به کاهش رشد اقتصادی دامن بزند. مساله دیگر اینکه لازمه اجرای یک نظام ارزی پیوندشده، داشتن یک بازار باز توسعه یافته است؛ در نتیجه برای کشوری مثل ایران، توسعه بازار باز باید اولویت قبل از روی آوردن به سیستم نرخ ارز ثابت باشد. تحریم ها نیز کار مقامات را برای پیوند پول ملی به ارزهای معتبر نظیر دلار یا یورو دشوار کرده است.* حال سال اینجاست که لنگرگاه امن برای ریال چه می تواند باشد؟

*یک نمونه موفق استفاده از ارزی دیگر برای ایجاد ثبات در پول ملی مربوط به تجربه بلغارستان در پیوند پول ملی به مارک آلمان است. این مساله در گفتگوی ایسنا با پروفسور استیو هانکه- مشاور اقتصادی وقت نخست وزیر این کشور به طور مفصل بحث شده است.

چه کاری می توان کرد؟

در حالی که پیوند زدن ارزش ریال به ارزهایی همچون یورو و دلار برای ایران مقدور نیست، بهتر است سراغ دارایی های معتبر دیگری همچون طلا یا ارزهای دیجیتالی رفت. در این بین طلا به دلیل مقبولیت بیشتر جهانی و ذخایر مطلوب طلای ایران گزینه بهتری به نظر می رسد. این راه توسط شماری از متخصصان مشهور حوزه پولی نیز توصیه شده است. اسقرار یک ارز متکی به طلا نیازمند ایجاد یک هیات ارزی است که با وظیفه صدور اسکناس می تواند مستقل یاهم راستا با بانک مرکزی فعالیت کند. استقلال هیات ارزی و اختیار آن در سیاست گذاری از لازمه های موفقیت آن است. همان طور که در کتاب هیات های ارزی کورت شولر و استیو هانکه نیز بدان اشاره شده است، هیات ارزی باید دارای ذخایر ارزی کافی برای دفاع از ارزش پول ملی باشد ( حداقل ۱۰۰ درصد یا بیشتر از مقدار پول موجود در چرخه) و نیز متعهد به تبدیل پول ملی به ارز تکیه گاه.

درست است که هیات های ارزی دارای معایبی نیز هستند؛ از جمله محدود شدن سیاست گذار در تعیین نرخ بهره اما در شرایط فعلی به نظر می رسد یکی از بهترین گزینه های ممکن باشند. علاوه بر آن لازم است که دولت و بانک مرکزی، دست به اصلاحات ساختاری دردناکی بزنند. این اصلاحات شامل موارد زیر هستند؛ هرچند که محدود به این موارد نیز نیستند:

۱-تشویق سرمایه گذاران به ورود به بازار سهام

۲- افزایش جذابیت اوراق بدهی برای سرمایه گذاران

۳- بهبود انتظارات جامعه از طریق اصلاحات داخلی و خارجی

۴- افزایش نقش بازار اوراق بدهی و قرضه در تامین مالی کسری بودجه دولت

۵- کاستن از سرعت رشد خلق نقدینگی جدید و اصلاح ترازنامه های بانکی

۶- تنوع بخشی به شبکه مالی انتقال ارز در خارج از کشور و مدیر بهتر بازار حواله های ارزی