ریسک های سیستماتیک و غیر سیستماتیک

ریسک غیر سیستماتیک چیست و چگونه آن را مدیریت کنیم؟

تاثیر ریسک غیرسیستماتیک سهام بر رفتار گروهی سرمایه گذاران در بورس اوراق بهادار تهران

رفتار گروهی سرمایه گذاران یکی از پدیده های مورد توجه پژوهشگران حوزه مالی است. رفتار گروهی باعث افزایش نوسان قیمتها در بازارهای مالی شده و منجر به فاصله گرفتن سهم از ارزش ذاتی آن می‌گردد. این پدیده در سالهای گذشته در داخل کشور نیز مورد آزمون قرار گرفته است و شواهدی مبنی بر وجود آن در بورس اوراق بهادار تهران وجود دارد. در عین حال اندکی از پژوهش ها به بررسی این موضوع پرداختند که آیا تمایز بین ویژگیهای سهام بر رفتار گروهی سهامداران آن تأثیر می‌گذارد یا خیر. در این مطالعه به ریسک غیرسیستماتیک به عنوان یکی از عوامل احتمالی تشدید کننده رفتار گروهی پرداخته می‌شود. به علاوه تأثیر ریسک غیرسیستماتیک بر رفتار گروهی در بازار هیجانی و نیز بازار صعودی و نزولی به طور مجزا مورد بررسی قرار می‌گیرد. نتایج تحقیق حاضر نشان می‌دهد در شرایط بازار هیجانی نزولی، ریسک غیرسیستماتیک سهم بر تشدید رفتار گروهی سهامداران آن تأثیرگذار بوده است. به علاوه در سهام با ریسک غیرسیستماتیک پایین‌تر، رفتار گروهی بیشتر در بازار نزولی دیده شده است. این مطالعه با استفاده از داده های شرکتهای فعال در بورس اوراق بهادار تهران طی سالهای 1388 تا 1394 انجام شده است.

کلیدواژه‌ها

• ریسک غیرسیستماتیک
• رفتار گروهی
• بازار هیجانی
• بازار صعودی و نزولی

عنوان مقاله [English]

The investigation of relationship between the herd behavior of investors and idiosyncratic risk: evidence from the Tehran stock exchange

نویسندگان [English]

• Javad Alizadeh 2
• Javad Dustjabbarian 3

2 PHD candidate in Finance Tehran University

3 PHD candidate in Accounting Allameh Tabatabaei University

چکیده [English]

The herd behavior of investors is of the most noticeable issues in finance. Herd behavior could lead to an increase in volatility of share prices and its deviation from intrinsic value. There have been some investigations on this issue in recent years which prove the presence of herd behavior in the Tehran Stock Exchange. However, few of them seek to study the impact of various stock traits on investors’ behavior. This study aims to regard the idiosyncratic risk as a possible determinant of herding and consider its impact on the extreme market condition, up and down markets. Using companies listed in Tehran Stock Exchange between 1388 to 1394(Iranian calendar), the results demonstrate that the idiosyncratic risk could intensify the herd behavior of investors in extreme down markets. In addition, for stocks with lower idiosyncratic risk, herding could be observed in down markets.

کلیدواژه‌ها [English]

• Idiosyncratic risk
• Herd behavior
• Extreme market condition
• Up and down markets

مراجع

اسلامی بیدگلی، غلامرضا و شهریاری، سارا (1386). بررسی و آزمون رفتار توده­وار سرمایه­گذاران با استفاده از انحرافات بازده سهام از بازده کل بازار در بورس اوراق بهادار تهران طی سالهای 1380 تا 1384. بررسیهای حسابداری و حسابرسی، سال چهاردهم، شماره 49، 44-25.

ایزدیان، ناصر و حاجیان نژاد، امین (1388). بررسی و آزمون رفتار توده وار در صنایع منتخب بورس اوراق بهادار تهران. فصلنامه بورس اوراق بهادار، سال دوم، شماره 7، 132-105

جهانگیری راد، مصطفی، مرفوع، محمد، و سلیمی، محمدجواد (1393). بررسی رفتار گروهی سرمایه­گذاران در بورس اوراق بهادار تهران، فصلنامه مطالعات تجربی حسابداری مالی ـ سال یازدهم ـ شماره 24، 158-141

دارابی رویا، رجب دری حسین، خرمین منوچهر (1397). بررسی رابطۀ بین نرخ بهره، نرخ ارز و رفتار توده‌وار سرمایه‌گذاران در بورس اوراق بهادار تهران. پژوهشنامه اقتصاد و کسب و کار، سال نهم، شماره 18، 30-17

زنجیردار محمد، خجسته صدف (1395). تاثیر رفتار توده وار سرمایه گذاران نهادی بر بازده سهام . فصلنامه سیاست­های مای و اقتصادی،سال چهارم،شماره 15، 134-115

سعیدی، علی و فرهانیان، سید محمدجواد (1390). رفتار توده وار سرمایه گذاران در بورس اوراق بهادار تهران. فصلنامه بورس اوراق بهادار، سال چهارم، شماره 16، 198-175

شکرخواه جواد، بولو قاسم، حقیقت محمد (1396). بررسی تأثیر گشتاورهای مرتبه بالاتر و نوسانات غیرسیستماتیک بر بازده آتی سهام با استفاده از مدل فاما مکبث. فصلنامه مطالعات تجربی حسابداری مالی ، سال چهاردهم، شماره 56، 109-133

فدایی مهدی، تکبیری زهرا (1395). آزمون رفتار توده واری سرمایه گذاران صکوک اجاره در ایران. تحقیقات مالی - اسلامی سال ششم، شماره 1، 170-143

کشاورز حداد، غلامرضا و رضایی، محمد، (1389) آزمون و تحلیل وجود رفتار گله ای در بین سرمایه گذاران نهادی بازار سهام ایران ، پژوهش های اقتصادی ایران سال پانزدهم، شماره 45، 137-103

Bali, T.G., & Cakici, N. (2008). Idiosyncratic volatility and the cross section of expected returns. Journal of Financial and Quantitative Analysis, 43, 29–58.

Campbell, J.Y., Lettau, M., Malkiel, B.G., & Xu, Y. (2001). Have individual stocks become more volatile? An ریسک های سیستماتیک و غیر سیستماتیک empirical exploration of idiosyncratic risk. Journal of Finance, 56, 1–43.

Chang, E.C., Cheng, J.W., & Khorana, A. (2000). An examination of herd behavior in equity markets: An international perspective. Journal of Banking & Finance, 24, 1651–1679.

Chang, E.C., & Dong, S. (2006). Idiosyncratic volatility, fundamentals, ریسک های سیستماتیک و غیر سیستماتیک and institutional herding Evidence from the Japanese stock market. Pacific-Basin Finance Journal, 14, 135–154.

Chiang, T. C., & Zheng, D. (2010). An empirical analysis of herd behavior in global stock markets. Journal of Banking and Finance, 34, 1911–1921.

Christie, W.G., & Huang, R.D. (1995). Following the pied piper: Do individual returns herd around the market?. Financial Analysts Journal, 31–37.

Goodfellow, C., Bohl, M. T., & Gebka, B. (2009). Together we invest? Individual and institutional investors’ trading behaviour in Poland. International Review of Financial Analysis, 18, 212–221.

Huang, T.C., Lin B-H, & Yang, T-H. (2015). Herd behavior and idiosyncratic volatility. Journal of Business Research 68, 763–770.

Hwang, S., & Salmon, M. (2004). Market stress and herding. Journal of Empirical Finance, 11, 585–616.

Lakonishok, J., Shleifer, A., & Vishny, R.W. (1992). The impact of institutional trading on stock prices. Journal of Financial Economics, 32, 23–43.

Liao, T. L., Huang, C. J., & Wu, C. Y. (2011). Do fund managers herd to counter investor sentiment?. Journal of Business Research, 64, 207–212.

Tan, L., Chiang, T. C., Mason, J. R., & Nelling, E. (2008). Herding behavior in Chinese stock markets: An examination of A and ریسک های سیستماتیک و غیر سیستماتیک B shares. Pacific-Basin Finance Journal, Elsevier, vol. 16, 61-77

Yao, J., Ma, C., & He, W. P. (2014). Investor herding behavior of Chinese stock market. International Review of Economics and Finance, 29, 12–29.

Darabi, R., Rajabdorri, H., & Khoramin, M. (2018). Investigating the Relationship Between Interest Rate, Exchange Rate and Herding Behavior in TSE. Journal of Economics and Business Research, 9(18), 17-30. [In Persian].

Eslami Bidgoli, Gh.R, & Shahryari, S. (2008). Investigating and testing the Herd Behavior of investors using deviations of stock returns from total market returns on the Tehran Stock Exchange during 2001-2005. Accounting and Auditing Review, 14(3), 25-44. [In Persian].

Fadaee. M., & Takbiri, Z. (2016) Testing the Investors Herding Behavior of Ijarah Sukuk in Iran. Islamic Finance Research Bi-quarterly Journal.6(1).143-170. [In Persian].

Izadinia, N., & Hajiannejad, A. (2009). Review and Examine the Herd Behavior in Selected Industries in Tehran Stock Exchange. Quarterly Journal of Securities Exchange, 2 (7), 105-132. [In Persian].

Jahangiri Rad. M., Marfou. M., & Salimi, M.J. (2013). Investigation of Herding Behavior in Tehran Stock Exchange. Empirical Studies in Financial Accounting, 11(42), 139-156. [In Persian].

Keshavarz Haddad, G., & Rezaei, M. (2011). Herding Behavior among Institutional Investors in Tehran Stock Exchange. Iranian Journal of Economic Research, 15(45), 103-137. [In Persian].

Saeedi. A., & Farhanian. M. J. (2012). To Study the Investor Herd Behavior in Tehran Stock Exchange. Quarterly Journal of Securities Exchange. (16)4. 175-198. [In Persian].

Shekarkhah, J., Bolu, G., & Haghighat, M. (2017). The Impact of Higher Moments and Nonsystematic Volatility on Future Stock Return using Fama-MacBeth Model. Empirical Studies in Financial Accounting, 14(56), 109-133. doi: 10.22054/qjma.2018.8780 [In Persian].

Zanjirdar M., & Khojasteh S. (2017). The Impact of Investors’ herding Behavior on the Stock Returns Using Huang and Solomon Model. Quarterly Journal of Fiscal and Economic Policies, 4 (15),115-134. [In Persian].

ریسک غیرسیستماتیک

تعریف ریسک غیرسیستماتیک چیست؟

ریسک غیرسیستماتیک ریسکی است که مربوط به شرکت یا صنعت است و در هر سرمایه گذاری طبیعی است. ریسک غیر سیستماتیک که به «ریسک خاص»، «ریسک قابل حذف» یا «ریسک باقی‌مانده» هم شناخته می‌شود، می‌تواند از طریق متنوع سازی کاهش یابد.

با سرمایه گذاری در سهام شرکت های مختلف از صنایع متفاوت، همچنین داشتن اوراق بهاداری مثل اوراق مشارکت، سرمایه گذاران تأثیر کمتری از یک رخداد یا تصمیم که تأثیر زیادی در یک شرکت، صنعت یا نوع سرمایه گذاری دارد، خواهند دید. مثال‌های ریسک غیرسیستماتیک شرکت شامل ورود رقیب جدید به بازار، تغییر در مقررات دولتی، تغییر مدیریت و برگشت محصول هستند.

توضیحات مدیر مالی در مورد ریسک غیرسیستماتیک

به‌طور مثال، ریسکی که در آن کارمندان شرکت‌های خودروسازی اعتصاب کنند و سهام شرکت های خودروسازی بورسی از نتیجه این اعتصاب لطمه ببینند، یک ریسک غیرسیستماتیک به حساب می‌آید. این ریسک اساساً صنعت حمل و نقل، شرکت های خودروسازی، قطعه سازها و همه شرکت‌هایی که به نحوی بر شرکت های خودروسازی مربوط می‌شود، تحت تأثیر قرار می‌دهد. چون این ریسک کل سیستم بازار را تحت تأثیر قرار نمی‌دهد به آن ریسک غیرسیستماتیک می‌گویند.

سرمایه گذاری که هیچ‌چیز غیر از سهام شرکت های خودروسازی ندارد با ریسک غیرسیستماتیک بالایی روبرو است. با متنوع سازی پرتفوی خود با سهام شرکت هایی از صنایع دیگر، مثلاً سهام شرکت های دارویی و سهام شرکت های پتروشیمی، این سرمایه گذار با ریسک غیرسیستماتیک کمتر روبرو خواهد شد؛ اما حتی یک پرتفوی از دارایی های به خوبی متنوع شده هم نمی‌تواند از دست ریسک فرار کند و هنوز در معرض ریسک سیستماتیک که بی تردید کل بازار با آن مواجه است، قرار خواهد داشت.

نباید این‌طور تصور کرد که ریسک تنها سرمایه گذاران را تحت تأثیر قرار می‌دهد. بلکه حتی خارج بودن از بازار هم ریسک سرمایه گذاری را به صفر نخواهد رساند، زیرا همچنان سایر انواع ریسک ها نظیر ریسک از دست دادن پول یا تورم و نداشتن دارایی های کافی برای بازنشستگی دست‌وپنجه نرم شما را تهدید می‌کند.

سرمایه گذاران ممکن است از بعضی از منابع ریسک غیر سیستماتیک آگاه باشند، اما آگاه شدن از تمام آن‌ها یا دانستن اینکه چه زمانی ممکن است رخ دهند، غیرممکن است. سرمایه گذاری که در سهام شرکت های بهداشتی سرمایه گذاری می‌کند، ممکن است از یک تغییر بزرگ در قوانین دولت که بر سوددهی شرکت‌های بهداشتی تأثیر شگرف می‌گذارد، آگاه باشد؛ اما نمی‌داند چه زمانی این قوانین تأثیر خود را نشان خواهند داد، چگونه ممکن است در طول زمان تغییر ایجاد کنند یا شرکت ها چگونه به آن پاسخ خواهند داد.

معادل‌ انگلیسی ریسک غیرسیستماتیک عبارت است از:

Unsystematic Risk

اگر سؤال یا نظری دارید لطفاً در بخش پرسش و پاسخ سوالات مالی مطرح کنید. همین‌طور با اشتراک‌گذاری این نوشته در شبکه‌های اجتماعی شما هم در توسعه دانش مالی و سرمایه گذاری شریک شوید.

ریسک غیر سیستماتیک چیست و چگونه آن را مدیریت کنیم؟

تحولات اخیر در بازارهای جهانی باعث شده تا سرمایه گذاران در مورد ریسک و چگونگی تاثیرگذاری آن بر روی سرمایه هایشان، تجدید نظر کنند. یک تفکر اشتباه آن است که وجود ریسک برای سرمایه گذاران چیز بدی است اما این ایده واقعاً صحیح نیست؛ ریسک روشی برای کسب پول توسط سرمایه گذاران بوده و امروزه بخش اجتناب ناپذیر تجارت و معاملات است. بیشتر افرادی که در بازارهای مالی موفق می شوند، کسانی هستند که می دانند چگونه به طور مؤثر، به مدیریت ریسک ها بپردازند.

ریسک غیر سیستماتیک چیست و چگونه آن را مدیریت کنیم؟

ریسک غیرسیستماتیک

مدیریت ریسک با درک انواع ریسک های مرتبط با یک ابزار تجارت، صنعت، یا بازار کلی و در نتیجه استراتژی های توسعه، شروع می شود. سرمایه گذاری در بازارهای مختلف مانند بازار بورس با دو نوع ریسک مواجه است:

ریسک سیستماتیک ( Systematic Risk ) و ریسک غیرسیستماتیک ( Unsystematic Risk ) که درک هر دو آن ها برای مفاهیم مدیریت پورتفولیو مهم است و ما در این مقاله به تشریح مفهوم ریسک غیر سیستماتیک می پردازیم.

ریسک غیرسسیتماتیک Unsystematic چیست؟

ریسک غیرسیستماتیک که به آن ریسک متنوع سازی، ریسک خاص یا ریسک باقیمانده نیز گفته می شود، در واقع کل سیستم مالی را شامل نمی شود بلکه ریسک خاص شرکت یا صنعتی است که در آن سرمایه گذاری می کنید. این ریسک با نوع خاصی از ابزار مالی همراه است و می تواند از طریق تنوع سازی کاهش یابد. چنین ریسکی در یک سازمان وجود دارد اما برنامه ریزی نشده است و می تواند هر زمان اتفاق افتاده و منجر به بی ثباتی بالا در قیمت ابزارها شود. این ریسک عمدتا با اشتباهات در قضاوت و سوء مدیریت در یک سازمان مرتبط است.

به عنوان مثال، یک تولیدکننده تلفن همراه ممکن است در بخش تحقیق و توسعه بازار سرمایه گذاری کند و انتظار افزایش تقاضا برای تلفن های همراه کوچک و یا ساعت های هوشمند را در آینده داشته باشد. برای این کار، شرکت تصمیم می گیرد تغییرات زیرساختی ایجاد کند و برای توسعه محصولات کوچک تر سرمایه گذاری کند. با این حال، در سال آینده، تقاضا برای تلفن های همراه و ساعت های بزرگ تر افزایش می یابد.

در این زمان، به نظر می رسد موجودی و تغییرات ایجاد شده در زیرساخت ها هدر رفته و محصولات به فروش نمی رسند.کاهش تقاضا برای محصولات این شرکت بر قیمت سهام آن تاثیر خواهد گذاشت. در حالی که رقبای آن ممکن است شاهد رشد باشند، این شرکت به دلیل ارزیابی ضعیف و تصمیم گیری توسط مدیریت، متحمل ضرر می شود. (1)

گاهی مواقع نیز وجود یک رقیب جدید در بازار می تواند باعث ایجاد ریسک غیرسیستماتیک برای یک شرکت شود. اقدام های این رقیب می تواند خرید سهم قابل توجهی از سهامی که شرکت در آن سرمایه گذاری کرده باشد. تغییر قانون و مقررات مؤثر بر یک صنعت (که منجر به کاهش فروش می شود) ، تغییر در مدیریت، یادآوری یک محصول جدید و تاکتیک اتحاد کارمندان در مقابل مدیریت ارشد برای رسیدگی به مظالبات آن ها، مثال های دیگری برای ریسک غیرسیستماتیک هستند.

اگر شرکتی مجبور شود معایب هر یک از محصولات خود را یادآوری کند، می تواند منجر به ایجاد ریسک غیر سیستماتیک شود. (مانند گوشی گلکسی نوت 7 سامسونگ که قابل اشتعال بودن باطری توسط سامسونگ یادآوری شد) . (2) و (3)

بسیاری از ریسک های مربوط به شرکت های فردی به طور ناگهانی رخ می دهد و پیش بینی آن ها غیرممکن است. سرمایه گذار در شرکت ها باید بداند که در صورت وقوع درآمدهای بد، قیمت سهام آن ها کاهش خواهد یافت. این موضوع در مورد افشای تقلب و یا درآمدهای غیر قانونی نیز صدق می کند. ورشکستگی، ریسک دیگری است که سرمایه گذاران هنگام ورود برای خرید سهام شرکت ها باید در نظر داشته باشند.

بسیاری از مردم نمی دانند سهم بزرگی از ارزش سهام از سکتور آن گرفته شده است. زمانی که فردی در یک سهام سرمایه گذاری می کند، باید سکتور سهام را در نظر داشته باشد. ریسک یک بخش، از قیمت مواد خام گرفته تا کاهش درآمدها، باید برای هر سرمایه گذاری در نظر گرفته شود. (بخش یا سکتور به معنی آن است که گروهی از سهام موجود در یک صنعت مشابه، متعلق به یک سکتور یا بخش هستند؛ مانند بخش یا سکتور فناوری که شامل شرکت هایی مانند اپل و مایکروسافت است) . (4)

انواع ریسک غیرسیستماتیک

1) ریسک کسب وکار

این نوع از ریسک غیرسیستماتیک به دلیل مشکلات داخلی و خارجی در یک شرکت ایجاد می شود. عوامل قانونی، سیاسی، اجتماعی و اقتصادی که یک شرکت را در معرض شکست و سود کمتر قرار می دهند یک ریسک کسب و کار هستند. مقررات، محیط اقتصادی، سیاست های پولی توسط دولت ها، تصمیم های سیاسی، اولویت مصرف کننده، رقابت، هزینه های ورودی، اقتصاد کلی، و عوامل دیگر می توانند توانایی یک کسب و کار برای برآورده کردن اهداف مالی یا اهداف تعیین شده را تهدید کنند و یک راه مهم برای اینکه از این نوع ریسک در امان باشیم، اجرای استراتژی مدیریت ریسک است.

۲) خطرات مالی

این نوع ریسک در نهادهای دولتی، تجاری و شخصی اعمال می شود و به احتمال از دست دادن پول سهامداران مربوط می شود. در واقع این ریسک با ساختار سرمایه یک سازمان مرتبط است. شیوه ای که در آن یک شرکت، بودجه مورد نیاز برای رشد خود را افزایش می دهد، تاثیر مستقیمی بر درآمد و ثبات آینده یک نهاد تجاری دارد. به یاد داشته باشید که سرمایه ضعیف می تواند برای یک شرکت زیان آور بوده و منجر به درآمدهای غیرعادی و نامنظم شود. ریسک عملیاتی، ریسک نقدینگی، ریسک کشور، ریسک ارزی و ریسک اعتباری تحت عنوان ریسک مالی قرار دارند. (2)

عوامل موثر بر ریسک غیرسسیتماتیک

ریسک تجاری

ریسک مالی

ریسک استراتژیک

ریسک عملیاتی

ریسک قانونی

چگونه می توان ریسک غیرسیستماتیک را کنترل کرد و یا کاهش داد؟

یکی از راه ها و شاید تنها راه برای مدیریت ریسک غیرسیستماتیک یک پورتفولیو، از طریق تنوع پورتفولیو است. مهم است که یک شرکت در چندین دارایی سرمایه گذاری کند تا تحت تاثیر رویدادهای بازار قرار نگیرد. بنابراین باید پورتفولیو، سهام و اوراق بهادار خود را بر روی انواع دارایی هایی که کمتر تحت تاثیر حوادث واحد قرار دارند، تنظیم کنید.

فرض کنید شرکت AB صاحب سهام در صنعت داروسازی بوده و یک رویداد ناگهانی منجر به اعتصاب و ناآرامی بزرگی شده است؛ این امر باعث سقوط و کاهش قیمت سهام می شود. اگر شرکت فقط در سهامی خاص سرمایه گذاری کرده باشد، باید با ضررهای بزرگی مواجه می شد، اما چون شرکت AB ، پورتفولیوی خود را متنوع کرده و همچنین در سهام صنعت حمل و نقل نیز سرمایه گذاری کرده است، ضرر خود را کاهش داده و آن را از طریق سایر صنایع جبران می کند. بنابراین هر چه تنوع اوراق بهادار بیشتر باشد ریسک غیرسیستماتیک، کوچک و کوچک تر می شود و ریسک کل پورتفولیو به ریسک سیستماتیک نزدیک تر می گردد.

فراز و نشیب های ارزش یک پورتفولیو با تنوع متعادل می شود. اما تنوع شرکت را در برابر ریسک سیستماتیک، نوع دوم ریسک، محافظت نمی کند. البته باید توجه داشت که برخی وقایع مانند تورم، جنگ، نوسان بهره و. بر کل اقتصاد تأثیر می گذارد و نه بر روی یک شرکت یا صنعت خاص. در این مواقع، حتی دارایی های متنوع نیز نمی توانند از انواع ریسک فرار کنند و جنبه های منفی زیادی برای تنوع وجود دارد. (2) و (4)

مزایا و معایب ریسک غیرسیستماتیک

مزایا

مربوط به کسب وکار خاص یا صنعت خاص است و بر کل اقتصاد تاثیر نمی گذارد. از آنجا که ماهیت این ریسک، کسب و کار محور است، خطرات را می توان با اتخاذ چند معیار، بر خلاف ریسک های سیستماتیک کنترل کرد. با منحرف کردن پورتفولیو یا کسب و کار، فرد می تواند از خطر اجتناب کند و در این صورت، بروز ریسک غیر سیستماتیک اثر بدی بر کل اقتصاد ندارد.

بر خلاف ریسک های سیستماتیک، ریسک‌های غیرسیستماتیک عمدتاً متاثر از عوامل درونی هستند و با انجام اقدامات داخلی قابل حذف شدن هستند. تاثیر آن ها نسبت به ریسک سیستماتیک کم تر است؛ در حالی که در برخی موارد، تاثیر ریسک می تواند بسیار خطرناک باشد. در مورد ریسک سیستماتیک تعداد زیادی از افراد و سرمایه ها درگیر می شوند درحالی که در ریسک غیر سیستماتیک، تعداد افراد و مقدار سرمایه درگیر، کم تر است.

معایب

حتی اگر کل اقتصاد نیز خوب پیش برود، یک سری از ریسک های غیرسیستماتیک می توانند به عنوان خطر برای صنعت خاص یا کسب و کار عمل کند؛ همچنین سودآوری ممکن است به دلیل مجموعه ای از اختلالات در کسب وکار تحت تاثیر قرار گیرد. گاهی اوقات به دلیل بحران ژئوپلیتیکی، نمی توان از ریسک ها اجتناب کرد و زمان زیادی طول می کشد تا مشکلات حل شوند. در حالی که به دلیل بهره وری پایین، سرمایه گذاران و تاجران کمبود تقاضا برای محصول به دلیل عدم دسترسی را احساس می کنند.

تغییر تقاضا یا تغییر در اولویت سلیقه مصرف کننده ممکن است زمانی رخ دهد که محصول برای مصرف کننده در دسترس نباشد. به عنوان مثال، دسترسی پایین به چای و محصولات مبتنی بر چای، باعث تغییر سلیقه مصرف کننده به سمت محصولی مانند قهوه می شود. ماهیت ریسک در موارد غیر سیستماتیک، تکراری نیست و بیشتر اوقات، امکان ریسک جدید وجود دارد.

وضعیت بحرانی ممکن است یک یا چند کسب و کار را مختل کند. بسیاری از کارگران و کارفرمایان به دلیل این نوع ریسک به شدت تحت تاثیر قرار می گیرند. در حالی که در مورد ریسک سیستماتیک این شرایط را می توان به دلیل چالش های شناخته شده مرتبط با آن، مدیریت کرد. سیاست گذاران باید مجموعه وسیعی از منابع را برای حل این وضعیت به اجرا در آورند. گاهی اوقات بودجه لازم برای اقدامات در مقایسه با موضوع، بسیار پرهزینه است.

نتیجه گیری و جمع بندی

هر نوع سرمایه گذاری ریسک های ذاتی خود را دارد که نمی توان به طور کامل از آن اجتناب کرد و بخشی از هر نوع سرمایه گذاری مالی محسوب می شود. ریسک سیستماتیک در برابر ریسک غیرسیستماتیک، بینش هایی ایجاد می کند که باید در حین انجام هر نوع سرمایه گذاری پذیرفته شوند. (3)

یک سرمایه گذار باید هوشیار باشد و وقایع و سبد سهام را به صورت مداوم و فعال رصد کند تا در صورت بروز وضعیت نامطلوب، بتواند ضرر را به حداقل برساند. متنوع ساختن پورتفولیو، شما را در برابر ریسک غیرسیستماتیک تا حدود بسیار زیادی محافظت می کند.

ریسک سیستماتیک و غیر سیستماتیک در بورس چیست؟

ریسک سیستماتیک به ریسکی گفته می شود که بر روی تمام بازار اثر می گذارد و محدود به یک شرکت یا صنعت و مورد خاصی نمی شود. ریسک سیستماتیک، همواره وجود دارد و غیرقابل حذف و اجتناب ناپذیر است.

ریسک غیر سیستماتیک را «ریسک مشخص» هم می‌گویند. این ریسک یکی از انواع ریسک‌های سرمایه‌گذاری بوده و ناشی از ریسک منحصر بفرد شرکت یا صنعتی خاص است که در آن سرمایه‌گذاری می‌کنید.

ریسک سیستماتیک

ریسک سیستماتیک، در بازار سهام از طریق متنوع‌سازی حذف نمی‌شود، بلکه تنها راه کاهش آن از طریق به‌کارگیری استراتژی‌های پوشش ریسک یا با استفاده از استراتژی تخصیص دارایی است.

برای مثال استراتژی قرار دادن مقداری از دارایی‌هایتان در اوراق مشارکت یا سرمایه‌گذاری در املاک می‌تواند ریسک سیستماتیک ناشی از سرمایه‌گذاری در بورس را کاهش دهد؛ اما از سوی دیگر بر عملکرد بازده پرتفوی شما نیز اثر می‌گذارد.

دلایل ریسک سیستماتیک

از دلایل بوجود آمدن و زیاد بودن چنین ریسک هایی می توان ضعیف بودن یا تغییر در سیاست های حکومتی و خارجی، ارزی، تجاری و … را عنوان کرد. برای مثال جنگ، نوسانات ارز ،تحریم های اقتصادی ،تعرفه ها، تورم و … جز ریسک های سیستماتیک می باشند که همواره سایه آنها بر سر بازار سرمایه و بورس و سرمایه گذاران می باشد.

برای مثال

برای مثال وقتی قیمت دلار از ۳ هزار تومان به ۱۵ هزار تومان افزایش یافت این جهش برای تمام شرکت ها ، تولید کنندگان و فعالین اثر اقتصادی داشته و نمی توان گفت که مواد اولیه مورد نیاز تمام صنایع را با دلار ۳ هزار تومانی تهیه کنیم یا برخی شرکت ها استثنا هستند بلکه این اتفاق برای تمام بازار یکسان است و دلار ارز مرجع واردات و صادرات جهانی است.

همچنین ریسک سیستماتیک، با نام های “ریسک غیرقابل حذف” و “ریسک بازار” نیز عنوان می شود که منظور از ریسک بازار عوامل تاثیر گذار خارج از شرکت است که نمی توان آنها را کنترل کرد.

ریسک غیر سیستماتیک

همان‌طور که اشاره شد ریسک غیرسیستماتیک مربوط به اخبار مختص یک سهم یا یک صنعت خاص است؛ مثلا وقتی کارکنان شرکتی که در آن سرمایه‌گذاری کرده‌اید، اعتصاب می‌کنند؛ ریسک غیرسیستماتیک بر قیمت سهام آن تاثیر گذاشته و از ارزش آن می‌کاهد. همچنین بحث تغییرات تعرفه واردات خودرو، تغییرات نرخ خوراک پتروشیمی‌ها، تغییرات نرخ سوخت سیمانی‌ها و تغییرات نرخ بهره مالکانه سنگ‌آهنی‌ها، نمونه‌هایی از ریسک غیرسیستماتیک در صنایع مختلف هستند.

بد نیست بدانید به ریسک غیرسیستماتیک، ریسک حذف شدنی هم گفته می‌شود. این ریسک را می‌توان از طریق متنوع‌سازی و تشکیل سبد سرمایه‌گذاری کاهش داد. در پرتفویی که به‌خوبی تنوع‌بخشی شده باشد، ریسک های سیستماتیک و غیر سیستماتیک ریسک غیرسیستماتیک ناچیز است و به همین دلیل می‌توان از آن صرف نظر کرد. اصولا ریسک چنین پرتفویی فقط تحت عنوان ریسک سیستماتیک قابل بررسی است.

شاخص بتا

شاخص سنجش میزان ریسک سیستماتیک“بتا” نام دارد که میزان ریسک هر شرکت و سهام را نسبت به میانگین ریسک سیستماتیک، تمام بازار نشان می دهد. بتا بیشتر از یک به معنی نسبت ریسک سیستماتیک زیاد آن سهم نسبت به میانگین کل بازار سرمایه است، بتا برابر یک به معنی یکسان بودن میانگین ریسک سیستماتیک، سهام و بازار است و بتا کمتر از یک نشان دهنده ی ریسک کم نسبی آن شرکت و سهام به نسبت ریسک کل بازار است. محاسبه شاخص بتا با روش های آماری صورت می گیرد‌.

ریسک سیستماتیک و غیرسیستماتیک در بازار مالی به چه معناست؟

ریسک سیستماتیک و غیرسیستماتیک المان‌های مهمی در بازارهای مالی هستند که دانستن آن‌ها برای دارندگان سرمایه بسیار مهم است. مفاهیم بازارهای مالی یکی از مهمترین فاکتورهای تصمیم‌گیری درست هستند که برای موفقیت در این بازارها توسط سرمایه‌گذاران در نظر گرفته می‌شوند. ریسک سیستماتیک به کل بازار مربوط می‌شود ولی ریسک غیرسیستماتیک که ریسک مشخص نیز نامیده می‌شود، فقط منحصر به ریسک سرمایه‌گذاری در یک بازار مالی خاص است. در ادامه این مطلب به معرفی اجمالی این ریسک‌ها و اهمیت محاسبه دقیق آن‌ها می‌پردازیم.

انواع ریسک در بازار بورس

بازار بورس بازاری گسترده است که اتفاقات مختلفی می‌تواند بر روی آن تاثیر بگذارد. به طور کلی تنها دو ریسک سیستماتیک و غیرسیستماتیک بر بازار بورس تاثیرگذار است. این ریسک‌ها در دو حالت کلی و جزئی صورت می‌پذیرد. یعنی ممکن است بر اساس تغییرات کلی بازار رخ دهند و یا عوامل خارجی و حتی عوامل انسانی بر میزان آن‌ها تاثیر بگذارد.

ریسک سیستماتیک

ریسک سیستماتیک در حقیقت ریسکی است که باعث می‌شود تا کل بازار تحت تاثیر قرار بگیرد و مربوط به سهام یک شرکت یا صنعت خاص نمی‌شود. همچنین این ریسک را ریسک غیرقابل حذف یا ریسک بازار نیز می‌نامند. این ریسک جامعه آماری بیشتری را دربر میگیرد و تمام افراد فعال در بازار سرمایه باید آن را مورد بررسی قرار بدهند. سرمایه‌گذاران آنچنان در این ریسک دخیل نیستند و از دامنه اختیارات آن‌ها خارج است.

چگونگی کاهش دادن میزان ریسک بازار

جلوگیری از این ریسک و یا کاهش آن تقریبا غیرممکن است و نمی‌توان به طور کامل از آن اجتناب کرد. بعلاوه این ریسک غیر قابل پیش‌بینی است هرچند که با بررسی داده‌ها و کسب تجربه می‌توان تا حدودی آن را حدس زد. ریسک سیستماتیک در بازار سهام با استفاده از متنوع سازی برطرف نمی‌شود و پخش سرمایه در بخش‌های مختلف بازار باعث نمی‌شود تا ایمنی در برابر این ریسک به وجود بیاید چرا که این ریسک بر تمام بازار تاثیر می‌گذارد و تمامی سرمایه فعال صاحبان سرمایه را شامل می‌شود.

تنها راه کاهش این ریسک استفاده از استراتژی‌های پوشش ریسک و یا استراتژی تخصیص دارایی است. به عنوان مثال شما با قرار دادن مقداری از دارایی‌های خود در اوراق مشارکت یا سرمایه‌گذاری در املاک می‌توانید از ریسک سیستماتیک تا حدودی فرار کنید اما از سوی دیگر عملکرد بازده پرتفوی شما نیز تحت تاثیر قرار خواهد گرفت. این ریسک حاکم بر اقتصاد کلان بازار است بنابراین همراه همیشگی بازار سهام خواهد بود.

بررسی بتای ریسک غیر قابل حذف

آگاهی از میزان ریسک سیستماتیک یک اوراق بهادار، یک صندوق سرمایه‌گذاری و یا یک پرتفوی از طریق بررسی بتای آن صورت می‌پذیرد. بتا نشان‌دهنده این است که یک سرمایه‌گذاری در مقایسه با کل بازار چه میزان بی‌ثبات و نوسان‌پذیر است. این یعنی بتای بزرگ‌تر از یک، ریسک سرمایه‌گذاری در سهام مورد نظر از ریسک بازار بیشتر است. بتای کوچک‌تر از یک نیز به این معنی است که ریسک دارایی نسبت به بازار کمتر است. همچنین بتای برابر با یک نشان‌دهنده برابری ریسک دارایی و ریسک بازار است.

ریسک غیرسیستماتیک

ریسک غیرسیستماتیک یا همان ریسک مشخص، از ریسک منحصر به فرد سرمایه‌گذاری در شرکت و یا تخصیص سرمایه برای صنعتی مشخص در بازار نشأت می‌گیرد. این ریسک مرتبط با اخبار مختص یک سهم و یا یک صنعت خاص است. به عنوان مثال اگر کارکنان شرکتی که در آن سرمایه‌گذاری کرده‌اید اعتصاب کنند، ارزش آن شرکت در بازار سهام کاهش پیدا می‌کند و باعث تاثیر ریسک غیرسیستماتیک بر قیمت آن‌ها می‌شود.

همچنین تمامی تغییراتی که بر صنایع مختلف تاثیرگذار هستند مانند نوسانات بازار ارز، تغییرات تعرفه‌های مختلف، تغییرات نرخ مواد اولیه صنایع و فاکتورهایی از این دست را می‌توان از مصادیق ریسک غیرسیستماتیک دانست.

راه‌های مختلف کاستن از میزان ریسک غیرسیستماتیک در بازار بورس

ریسک غیرسیستماتیک را ریسک حذف شدنی نیز می‌نامند. این ریسک را می‌توان با ریسک های سیستماتیک و غیر سیستماتیک بررسی شرکت‌ها و صنایع در بازه‌های زمانی مختلف کاهش داد و یا حتی آن را به صفر رساند. انجام این کار اما به تخصص و تجربه در بازار سهام نیاز دارد که پیشنهاد می‌شود تا برای این کار از مشاوران حرفه‌ای بازارهای مالی استفاده کنید. کاهش این ریسک از طریق متنوع‌سازی و تشکیل سبد سرمایه‌گذاری صورت می‌پذیرد. ‌

برای پرتفویی که تنوع مناسبی از سهام‌های مختلف داشته ‌باشد، ریسک غیرسیستماتیک ناچیز است و می‌توان از آن صرف نظر کرد. هر چه این ریسک به حداقل برسد، موفقیت و افزایش شما را نتیجه خواهد داد. بنابراین بررسی داده‌های بورسی و تحلیل نمودارهای آن امری کلیدی جهت محاسبه میزان ریسک غیرسیستماتیک برای سرمایه‌گذاران بازار بورس و اوراق بهادار است.

تفاوت‌های ریسک سیستماتیک و غیرسیستماتیک

اصلی‌ترین تفاوت ریسک سیستماتیک و غیرسیستماتیک به نحوه کنترل آن و کاهش خسارت‌های وارد شده است. ریسک غیرسیستماتیک را می‌توان با بهره‌گیری از روش‌هایی که بیان شد کاهش داد در صورتی که فرار از دست ریسک سیستماتیک عملا امکان‌پذیر نیست و ریسک کلی بازار است که تمامی فعالان این حوزه را دربر می‌گیرد.

اهمیت توجه به میزان ریسک در بازارهای مالی

محافظت از سرمایه و تلاش برای افزایش آن برای سرمایه‌گذاران بسیار مهم است. برای ایجاد امنیت مالی لازم است تا بازار هدف را به خوبی شناسایی و بررسی کرد. ورود به عرصه بازار بورس بدون در نظر گرفتن خطرات آن می‌توان مانند خودکشی باشد و سرمایه شما را به طور کامل از بین ببرد. بنابراین مهم است تا میزان ریسک بازار و فعالیت‌های بورسی مورد توجه قرار بگیرد. با این کار می‌توان از سرمایه خود مراقبت کرد و برای استفاده بهینه از آن، در فعالیت‌های مختلف شرکت کرد. افزایش سرمایه به مرور زمان صورت می‌گیرد و بازار بورس برای افرادی که حوصله یا زمان کافی را جهت فعالیت در این زمینه ندارند، توصیه نمی‌شود.